Chợ bò Tà Ngáo, thuộc ấp Phú Tâm, phường An Phú, huyện biên giới Tịnh Biên, tỉnh An Giang, từng được biết đến là trung tâm giao thương trâu bò lớn nhất miền Tây và là một khu chợ độc đáo bậc nhất vùng biên viễn. Hơn một thập kỷ trước, nơi đây là "điểm hẹn" của các thương lái không chỉ từ khắp các tỉnh, thành Việt Nam mà còn từ nước bạn Campuchia, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế của vùng, đặc biệt là cộng đồng dân tộc Khmer.
Sự hình thành và phát triển của chợ bò Tà Ngáo đã tạo động lực mạnh mẽ cho nghề chăn nuôi bò tại Đồng bằng sông Cửu Long nói chung và An Giang nói riêng. Nó không chỉ cung cấp nguồn thu nhập ổn định mà còn thúc đẩy sinh kế, nâng cao đời sống cho bà con dân tộc Khmer tại khu vực biên giới vốn còn nhiều khó khăn.
Sự hình thành và hoạt động của chợ bò Tà Ngáo
Nằm cách kênh Vĩnh Tế chưa đầy 500m và không xa biên giới Việt Nam – Campuchia, sóc Tà Ngáo là nơi tập trung đông đảo đồng bào dân tộc thiểu số Khmer sinh sống nhất vùng Bảy Núi. Cuộc sống của người dân nơi đây từ lâu đã gắn liền với nghề hái trái, làm đường thốt nốt và chăn nuôi trâu bò để lấy sức kéo, tăng thu nhập.
Nhu cầu chăn nuôi bò của bà con Khmer trong các phum, sóc vùng Bảy Núi luôn rất lớn, đặc biệt là vào những dịp cận kề lễ hội đua bò mừng ngày mùa. Thời điểm này, nhu cầu mua bán bò tăng cao đột biến. Tuy nhiên, nguồn giống bò tốt tại chỗ lại khá hiếm hoi. Điều này thúc đẩy bà con cùng các lái bò sang Campuchia, Lào, hay Thái Lan để tìm mua những con bò có chất lượng cao về huấn luyện. Khu đất trống tại sóc Tà Ngáo dần trở thành điểm giao dịch tự phát của những lái bò này. Ban đầu, hoạt động mua bán diễn ra nhỏ lẻ với chỉ đôi ba cặp bò, nhưng theo thời gian, số lượng giao dịch tăng vọt lên đến hàng trăm con, đặt nền móng cho sự ra đời của phiên chợ bò Tà Ngáo nổi tiếng khắp vùng.
Ban đầu, chợ bò Tà Ngáo hoạt động theo hình thức chợ phiên, họp mỗi tuần một lần. Tuy nhiên, tiếng tăm của chợ ngày càng vang xa, cùng với nhu cầu mua bán trâu bò không ngừng tăng lên, đã thu hút lượng lớn thương lái từ khắp nơi đổ về, biến khu chợ trở nên sôi động mỗi ngày. Đặc biệt, vào mùa nước nổi (từ tháng 7 đến hết tháng 12 âm lịch), chợ hoạt động mạnh mẽ nhất, với trung bình từ 300 đến 500 con bò được mua đi bán lại mỗi ngày. Bò được giao dịch tại chợ Tà Ngáo rất đa dạng về chủng loại, màu sắc, kích cỡ. Tuy nhiên, phổ biến nhất vẫn là các loại bò có nguồn gốc từ Campuchia và Thái Lan. Người mua có thể là những hộ nông dân cần bò để phục vụ công việc đồng áng, hay các thương lái chuyên “vỗ béo” bò trong vài tháng rồi tái bán, hoặc cũng có người mua về xẻ thịt để kinh doanh.
Một điểm độc đáo khác của chợ bò Tà Ngáo là không chỉ có bò mà còn diễn ra hoạt động mua bán trâu. Thậm chí, có thời điểm số lượng trâu được nuôi và giao dịch tại đây còn đông đảo hơn cả bò. Ngoài ra, chợ bò Tà Ngáo còn kéo theo sự phát triển của nhiều dịch vụ phụ trợ như xem tướng bò, cắt cỏ, chăn dắt bò thuê… mang lại thu nhập đáng kể cho hàng trăm lao động địa phương.
Để tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của người dân và khu chợ, chính quyền địa phương đã đầu tư nâng cấp tuyến đường từ thành phố Châu Đốc vào chợ bò Tà Ngáo, giúp đường rộng hơn, thoáng hơn, tạo điều kiện cho xe tải lưu thông dễ dàng và quá trình mua bán thêm thuận tiện. Nhờ vậy, sóc Tà Ngáo dần thay đổi diện mạo, từ một miền quê heo hút sống chủ yếu bằng nghề hái trái và làm đường thốt nốt, giờ đây bà con Khmer trong sóc đã có cuộc sống khấm khá hơn nhờ việc mở rộng các nghề như nuôi bò thịt, bò sinh sản, bò đua hay bò kéo xe.
Chợ bò Tà Ngáo hiện nay
Vào năm 2006, với mong muốn tạo điều kiện cho hoạt động kinh doanh của người dân cũng như bảo tồn và phát triển khu chợ độc đáo này, chính quyền địa phương đã quy hoạch và đầu tư xây dựng khu chợ bò Tà Ngáo, hay còn gọi là "sàn giao dịch bò". Ban quản lý khu chợ được giao cho Công ty TNHH một thành viên 622 của Quân khu 9 kiểm soát.
Khu chợ bò Tà Ngáo mới có diện tích khoảng 1ha, được thiết kế với nhiều gian hàng, khu chuồng trại và khu bán cỏ chuyên biệt, hoạt động chuyên doanh mặt hàng trâu bò. Kể từ khi "sàn giao dịch bò" này đi vào hoạt động, mỗi ngày có hàng trăm con trâu bò được mua bán, trải qua quá trình kiểm dịch nghiêm ngặt trước khi được vận chuyển đi khắp các tỉnh, thành trong cả nước để tiêu thụ.
Tuy nhiên, bức tranh về chợ bò Tà Ngáo hiện nay đã không còn sôi động và nhộn nhịp như cách đây hơn chục năm. Điều này để lại không ít sự tiếc nuối cho cả người mua, người bán lẫn du khách phương xa đến tham quan. Mặc dù hoạt động buôn bán trâu bò vẫn tiếp diễn, các thương lái không còn tập trung bò vào khu chợ chính thức như trước mà thay vào đó, họ gom bò về các "trang trại" hoặc điểm tập kết dọc theo đường vào chùa Tà Ngáo, hoặc xung quanh khu chợ cũ. Đa số thương lái tại đây là người Kinh, nhưng họ đều có khả năng giao tiếp tiếng Khmer rất lưu loát, tạo sự thuận lợi trong giao dịch với bà con địa phương. Trước mỗi địa điểm bán bò, biển hiệu và số điện thoại liên hệ được treo rõ ràng, và những đàn bò được bày bán công khai dọc hai bên đường như một hình thức "quảng cáo" trực quan.
Thực trạng hiện tại cho thấy chợ bò không còn nhộn nhịp như trước, lượng người mua cũng chỉ ở mức lai rai, không còn đông đúc. Đặc biệt, kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, quá trình mua bán trâu bò từ Campuchia về Việt Nam đã bị gián đoạn nghiêm trọng. Dù chợ ngừng hoạt động sôi nổi, nhu cầu của người dân không hề giảm đi. Điều này đã tạo cơ hội cho bò nội địa "lên ngôi". Hiện nay, các thương lái tại Tà Ngáo chủ yếu tập trung mua bán bò được nuôi bởi chính bà con dân tộc tại các phum, sóc thuộc hai huyện biên giới Tri Tôn và Tịnh Biên. Mức giá cho mỗi cặp bò dao động từ 15 đến 20 triệu đồng, với những cặp nhỏ nhất có giá trên dưới 10 triệu đồng. Dù vậy, sức tiêu thụ trên thị trường vẫn còn khá chậm.
