“Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì chợ Nủa” là câu nói truyền tai về một phiên chợ đậm chất đồng bằng Bắc Bộ tới nay vẫn giữ được những nét độc đáo đặc trưng của chợ phiên truyền thống Hà Nội từ thế kỷ 11.
Ban đầu, chợ chỉ là nơi trao đổi các mặt hàng nông sản, đồ thủ công và nhu yếu phẩm hàng ngày. Qua thời gian, chợ dần trở nên sầm uất hơn và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân địa phương.
Chợ Nủa thuộc xã Bình Phú (Thạch Thất, Hà Nội) họp theo phiên vào các ngày có đuôi 2, 7 âm lịch hàng tháng. Chợ Nủa mang đặc trưng của các khu chợ quê truyền thống, với những mái nhà lợp lá cọ, những gian hàng dựng bằng tre, nứa. Không gian chợ thường được bố trí đơn giản nhưng gọn gàng, phân chia thành các khu vực khác nhau, mỗi khu vực chuyên bán một loại hàng hóa nhất định. Ngày nay, các gian hàng được thay bằng cột bê tông chắc chắn lợp proximăng và không có tường ngăn. Hàng hóa cứ đến phiên lại được các chủ buôn mang đến bán cho người dân.
Ngày 27 tháng Chạp, chợ họp phiên cuối cùng năm Quý Mão. Dân gian còn truyền lại câu nói quen thuộc khi nói về chợ Nủa "gái 22, trai 27". Đó là quy định về 2 phiên chợ cuối cùng của năm, được coi là đặc biệt nhất. 22 tháng Chạp chỉ dành cho phụ nữ đi mua sắm chuẩn bị cho dịp Tết, còn phiên cuối cùng ngày 27 tháng Chạp dành riêng cho đàn ông.
Chợ họp trên bãi đất rộng, trước đây xung quanh là ruộng lúa, nay đã được quy hoạch thành những khu đất để cho người dân làm nhà ở kiên cố. Tuy nhiên, đây là phiên chợ vẫn còn giữ được những nét đặc sắc của chợ phiên vùng đồng bằng Bắc Bộ xưa.
Đến đây ta dễ dàng bắt gặp những bà cụ quần đen áo nâu miệng bỏm bẻm nhai trầu, mời chào những câu hết sức dân dã. Các mặt hàng bày bán đa phần là những sản phẩm do bà con làm ra, như: thúng, mủng, dần, sàng, nong, nia; dao, kéo, cuốc, xẻng, kiềng; gà, lợn, chó; chiếu cói, chổi rơm… Thậm chí, vài ba buồng chuối, mươi quả bưởi, rổ cà chua… hái được ở vườn nhà cũng được bà con mang đến chợ phiên để bán. Chỉ vài năm trước, ở phiên chợ Nủa vẫn có thể tìm được người nhuộm quần áo…
Vì vậy, đến phiên chợ Nủa, người ta như lạc giữa một phiên chợ đầu thế kỷ trước… mộc mạc và ấm áp. Đến với chợ Nủa, du khách như lạc vào một miền quê xa xưa. Hình ảnh những bà cụ với hàm răng đen nhánh, má hóp lại, tay thoăn thoắt cân hàng, miệng cười nói rôm rả là một nét đặc trưng của chợ. Họ ngồi bên những sạp hàng giản dị, bày bán đủ loại nông sản, từ những trái chuối xanh mướt, đến những quả bưởi vàng ươm, căng mọng.
Những sản phẩm thủ công truyền thống cũng được bày bán ở chợ. Rổ rá, nong nia được đan bằng tay khéo léo, từng chiếc chiếu cói thơm mùi rơm rạ, những con dao, cái liềm bóng loáng... tất cả đều mang đậm dấu ấn của làng nghề truyền thống. Ngay cả những bộ quần áo nhuộm chàm tự nhiên cũng được bày bán ở đây, gợi nhớ về một thời áo chàm, nón lá.
Đến chợ Nủa, du khách không chỉ được thưởng thức những sản vật tươi ngon mà còn có cơ hội tìm hiểu về văn hóa, phong tục tập quán của người dân địa phương. Chợ Nủa chính là nơi lưu giữ những giá trị truyền thống của dân tộc.
Ngày nay, trong bối cảnh hiện đại hóa và sự phát triển của các trung tâm thương mại, các khu chợ truyền thống như chợ Nủa đang đối mặt với nhiều thách thức. Tuy nhiên, chợ Nủa vẫn giữ được sức hút của mình nhờ sự gắn bó chặt chẽ với đời sống người dân địa phương.
