Củ sắn, hay còn gọi là khoai mì, từ lâu đã gắn bó với đời sống của người Việt Nam như một loại lương thực không thể thiếu. Đặc biệt trong những giai đoạn khó khăn của đất nước, khi nguồn thực phẩm khan hiếm, sắn thường được dùng để độn cơm, trở thành món ăn quen thuộc trong nhiều gia đình. Hình ảnh những bữa cơm độn khoai sắn, hay những chiếc bánh sắn giản dị, đã trở thành ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ.
Theo thời gian, vị trí của củ sắn trong đời sống ẩm thực người Việt không chỉ dừng lại ở vai trò cứu đói, mà đã được nâng lên thành một thứ đặc sản mang hương vị ấm áp, đặc biệt được ưa chuộng khi mùa đông về. Các món như chè sắn, sắn nướng, bánh sắn hay sắn hấp nước cốt dừa đã trở thành lựa chọn phổ biến, mang đến cảm giác ấm lòng trong những ngày se lạnh. Cái vị bùi bở của sắn, hòa quyện với vị béo ngậy của dừa hay chút ngọt thanh từ đường, đã khiến cho loại củ dân dã này trở thành món ăn vặt mà nhiều người tìm đến để xua tan cái rét đầu đông.
Thoạt nhìn, củ sắn với vẻ ngoài giản dị, mộc mạc, nhiều người khó hình dung rằng loại củ từng bị coi là “rẻ như cho” lại chứa đựng giá trị dinh dưỡng lớn. Trước đây, sắn thường được tận dụng làm thức ăn cho gia súc, thế nhưng hiện nay nó đã được nhìn nhận đúng với giá trị của mình.
Theo các nghiên cứu dinh dưỡng, trong sắn có hàm lượng chất xơ phong phú cùng flavonoid, giúp hỗ trợ tiêu hóa và giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa. Vitamin C trong sắn có tác dụng thúc đẩy quá trình phục hồi vết thương, đồng thời giúp cải thiện làn da. Hàm lượng kali dồi dào cũng góp phần hỗ trợ điều hòa huyết áp, giảm nguy cơ cao huyết áp ở người trưởng thành.
Ngoài ra, sắn chứa nhiều tinh bột nhưng lại ít chất béo, vì vậy được nhiều chị em lựa chọn trong chế độ ăn kiêng. Nguồn chất xơ hòa tan trong sắn giúp giảm viêm, cải thiện khả năng trao đổi chất và hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Ăn sắn tạo cảm giác no lâu, hạn chế cảm giác thèm ăn vặt, từ đó góp phần kiểm soát cân nặng. Đây là lý do mà những món ăn từ sắn trở thành lựa chọn yêu thích của nhiều người, nhất là vào mùa đông khi nhu cầu thưởng thức đồ ăn bùi ngậy, ấm nóng gia tăng.
Xưa kia, hầu như gia đình nào cũng trồng sắn. Đây là loại cây chịu hạn tốt, ít sâu bệnh, dễ trồng, cho năng suất cao. Củ sắn khi được chế biến thành cơm độn, bánh hay các món dân dã khác không chỉ tạo cảm giác no lâu nhờ hàm lượng chất xơ, mà còn bổ sung dinh dưỡng cần thiết trong bối cảnh thiếu thốn lương thực.
Củ sắn có thể được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn, đặc biệt trong mùa đông. Nổi bật phải kể đến các món quen thuộc như sắn hấp nước cốt dừa, bánh sắn, chè sắn hay sắn nướng. Với sự sáng tạo và đôi bàn tay khéo léo, người Việt đã biến loại củ dân dã này thành những món ngon đi khắp phố phường. Tại một số địa phương như Phú Thọ, bánh sắn còn trở thành đặc sản được nhiều người tìm mua.
Món sắn hấp nước cốt dừa thường được ưa chuộng trong mùa lạnh. Sắn sau khi hấp chín được rưới thêm nước cốt dừa, có thể thêm lá nếp tạo màu xanh tự nhiên, bên trên rắc thêm dừa nạo sợi. Miếng sắn dẻo bùi, quyện vị ngọt béo của dừa, mang lại cảm giác ấm nóng và thỏa mãn khẩu vị.
Một món ăn khác không thể không nhắc tới là chè sắn. Những buổi chiều đông, ngồi bên gánh hàng rong thưởng thức bát chè sắn nóng hổi, dẻo thơm, đã trở thành trải nghiệm quen thuộc với nhiều người dân thành thị. Chè sắn được nấu cùng bột sắn dây, thêm chút gừng để tạo vị cay ấm, kết hợp vị ngọt thanh khiến món ăn này luôn được yêu thích.
Không chỉ dừng lại ở đó, miền Tây Nam Bộ còn nổi tiếng với món bánh tằm khoai mì. Đây là một biến tấu độc đáo từ sắn, được chế biến thành những sợi bánh thon dài như con tằm, nhiều màu sắc bắt mắt. Bánh có vị dai nhẹ, ngọt dịu, được ăn kèm với dừa nạo và lạc rang, tạo nên sự hòa quyện vừa bùi vừa béo. Điểm đặc biệt là màu sắc của bánh tằm khoai mì thường được tạo từ rau củ tự nhiên như lá dứa, củ dền, nghệ… vừa đẹp mắt vừa an toàn cho sức khỏe.
Ngoài các món truyền thống, sắn còn được biến tấu theo phong cách hiện đại, chẳng hạn như bánh sắn nướng, sắn nướng phủ phô mai hay rắc thêm thảo mộc. Những biến tấu này mang lại hương vị mới lạ, hấp dẫn, khiến loại củ dân dã càng thêm phần gần gũi với thực khách trẻ.
Củ sắn không chỉ đơn thuần là một loại thực phẩm, mà còn mang trong mình giá trị văn hóa ẩm thực Việt. Từ chỗ là lương thực thiết yếu trong những năm tháng thiếu thốn, sắn nay đã trở thành biểu tượng của sự mộc mạc, giản dị, gắn liền với ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ.
Ngày nay, trong nhịp sống hiện đại với vô vàn món ăn sang trọng, sơn hào hải vị, củ sắn vẫn giữ cho mình một vị trí riêng biệt. Nó không chỉ là món ăn vặt dân dã trong mùa đông, mà còn là sự nhắc nhớ về quá khứ, về tinh thần tiết kiệm, kiên cường của người Việt trong những thời kỳ khó khăn. Những món ăn từ sắn không chỉ thỏa mãn nhu cầu ẩm thực, mà còn nuôi dưỡng tâm hồn bằng sự gợi nhớ và trân trọng truyền thống.
Từ loại củ tưởng chừng bị lãng quên, chỉ dành cho gia súc, nay sắn đã trở thành món ngon gắn liền với ký ức, với mùa đông và với những giá trị văn hóa truyền thống. Ngày nay, khi thưởng thức một bát chè sắn nóng, một đĩa sắn hấp dừa hay miếng bánh tằm khoai mì nhiều màu, người ta không chỉ tận hưởng vị ngon mà còn cảm nhận được cả một lớp trầm tích văn hóa và ký ức trong đó. Chính vì vậy, củ sắn xứng đáng được gọi là đặc sản mùa đông, là món ăn dân dã mà giàu ý nghĩa trong đời sống của người Việt.
