Khi nhắc đến Thái Bình, nhiều người thường nghĩ ngay đến vùng quê lúa trù phú cùng những đặc sản nổi tiếng như bánh cáy làng Nguyễn, canh cá Quỳnh Côi, nem chạo Vị Thủy, bún bung hay gỏi nhệch. Tuy nhiên, ít ai biết rằng bên cạnh những món ăn đã quen thuộc với du khách, vùng đất này còn sở hữu một đặc sản dân dã nhưng vô cùng độc đáo, được ưa chuộng mỗi dịp đầu năm mới. Đó chính là món giò nây – loại giò được chế biến từ thịt lợn nguyên tảng, mang hương vị thơm ngon và thanh mát, khác biệt hoàn toàn so với các loại giò truyền thống.
Giò nây, còn được gọi bằng nhiều tên khác như giò lây, giò cuốn hay giò mỡ, là món ăn gắn liền với đời sống ẩm thực của người dân Thái Bình. Nếu như các loại giò phổ biến như giò xào, giò bò, chả mỡ hay chả quế đều được chế biến từ thịt xay nhuyễn, thì giò nây lại đi theo một hướng hoàn toàn khác biệt: sử dụng nguyên tảng thịt lợn để cuốn. Sự khác lạ này không chỉ tạo nên hương vị đặc trưng mà còn khiến món ăn trở thành niềm tự hào ẩm thực địa phương.
Nguyên liệu chính để làm giò nây là thịt ba chỉ lợn – loại thịt vừa có nạc, vừa có mỡ, lại giữ nguyên phần bì bên ngoài. Chính sự kết hợp hài hòa giữa nạc, mỡ và bì tạo nên độ giòn, mềm, béo ngậy nhưng không hề gây ngấy. Thịt sau khi rửa sạch sẽ được tẩm ướp kỹ lưỡng với hạt tiêu, muối, mì chính, hành tỏi băm nhỏ. Một số gia đình còn cho thêm mộc nhĩ thái sợi để tăng độ giòn. Công đoạn ướp thịt thường kéo dài từ 30 đến 45 phút, giúp gia vị thấm sâu vào từng thớ thịt.
Sau khi thịt đã ngấm, người chế biến sẽ bọc thịt trong lá chuối, cuộn thật chặt tay rồi cố định bằng dây lạt. Đây là công đoạn đòi hỏi sự khéo léo, bởi nếu cuốn không chắc, giò khi chín sẽ bị rời rạc, không kết dính, làm giảm tính thẩm mỹ và hương vị. Để giò được đẹp mắt, người gói thường phải tính toán kỹ sao cho phần nạc xếp đều, lớp bì ôm trọn bên ngoài, tạo thành một khối thống nhất.
Giò sau khi cuốn sẽ được luộc trong nồi lớn khoảng 4 – 5 tiếng. Thời gian luộc phải được canh chuẩn, bởi lửa quá to sẽ làm giò nhanh nhừ và dễ bị bở, trong khi lửa quá nhỏ khiến thịt không chín đều. Người luộc thường giữ mức lửa vừa, duy trì nhiệt ổn định để đảm bảo phần thịt bên trong chín kỹ, dậy mùi thơm hấp dẫn mà vẫn giữ được độ giòn, ngọt. Khi giò chín, được vớt ra và để nguội, sau đó ép chặt giống như cách ép bánh chưng để giò săn lại, các nguyên liệu bên trong dính quyện vào nhau. Thành phẩm có màu xanh tự nhiên từ lớp lá chuối, hương thơm lan tỏa đặc trưng.
Một điểm thú vị là giò nây có thể làm theo nhiều khuôn khác nhau, tròn hoặc vuông. Khi thưởng thức, người ta thường thái giò thành từng miếng hình chữ nhật, ăn kèm với hành muối hoặc dưa chua để cân bằng vị béo ngậy. Nhờ cách ăn này, món giò vốn tưởng sẽ ngấy lại trở nên thanh mát, kích thích vị giác, phù hợp với cả người lớn tuổi lẫn trẻ nhỏ.
Ở Thái Bình, giò nây thường xuất hiện trong các dịp lễ tết, giỗ chạp hay đám cưới. Đây được xem là món ăn quý, thể hiện sự hiếu khách của gia chủ. Nhiều gia đình còn coi giò nây như món quà ý nghĩa để biếu tặng người thân mỗi dịp đầu xuân. Điều đặc biệt là mặc dù có vẻ ngoài khiến nhiều người e dè, nhưng khi nếm thử, hầu hết thực khách đều bị chinh phục bởi vị mềm tan như thạch, xen lẫn cảm giác thanh mát hiếm có. Hương vị đậm đà của thịt ba chỉ hòa quyện cùng vị cay nhẹ của hạt tiêu, cộng hưởng với mùi thơm thoang thoảng từ lá chuối khiến món ăn trở thành trải nghiệm khó quên.
Nhờ sự hấp dẫn đó, giò nây ngày nay không chỉ được tiêu thụ trong phạm vi tỉnh Thái Bình mà còn được vận chuyển đi khắp nơi. Người dân địa phương thường đóng gói giò nây bằng cách hút chân không để giữ nguyên chất lượng, bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh có thể dùng trong 10 ngày. Đặc biệt, khách hàng ở xa thường phải đặt trước từ 1 đến 2 tháng với số lượng lớn, có khi lên tới 15 – 20kg, vừa để gia đình sử dụng, vừa để làm quà biếu.
Giá của giò nây dao động từ 300.000 đến 400.000 đồng mỗi cân, tùy vào thời điểm. Vào dịp Tết, mức giá thường tăng cao do nhu cầu lớn và chi phí nguyên liệu biến động. Dù vậy, món ăn này vẫn luôn “cháy hàng” bởi sức hút riêng. Nhiều người sẵn sàng bỏ ra số tiền không nhỏ để sở hữu vài cân giò nây mang về, coi như một phần không thể thiếu trong mâm cỗ đầu xuân.
Có thể thấy, giò nây không chỉ đơn thuần là món ăn dân dã mà còn là nét tinh hoa văn hóa ẩm thực của người Thái Bình. Trong bức tranh phong phú của ẩm thực Việt Nam, giò nây góp phần khẳng định sự sáng tạo, tinh tế trong cách chế biến của người dân quê lúa. Từ nguyên liệu quen thuộc là thịt ba chỉ, họ đã sáng tạo nên một món ăn độc đáo, không lẫn với bất kỳ loại giò nào khác.
Ngày nay, khi nhu cầu du lịch và khám phá ẩm thực địa phương ngày càng phát triển, giò nây dần trở thành “đại sứ” ẩm thực của Thái Bình. Du khách đến đây ngoài việc tham quan cảnh đẹp, tìm hiểu lịch sử văn hóa, còn háo hức thưởng thức đặc sản trứ danh này. Sự kết hợp giữa truyền thống và giá trị hiện đại đã giúp giò nây lan tỏa ra khỏi phạm vi địa phương, trở thành món ăn mà bất cứ ai khi đến Thái Bình cũng mong muốn được thử một lần.
Giò nây Thái Bình vì thế không chỉ là món ăn giải ngán ngày đầu năm mà còn là minh chứng sống động cho sự phong phú, đa dạng của ẩm thực Việt Nam. Hương vị thanh mát, mềm tan, hình thức độc đáo và ý nghĩa văn hóa đã giúp giò nây ghi dấu ấn đậm nét trong lòng thực khách, trở thành đặc sản được nhắc đến với niềm tự hào của vùng đất quê lúa.
