Nghiên cứu của các nhà tâm lý học Mỹ nhận ra có 5 điểm chung trong tư duy của những bậc phụ huynh có con học giỏi.
Không chỉ trích
"Sao mẹ lại sinh ra một đứa con như con?", "Con bị mất não à?", "Nhìn con nhà người ta xem". Những câu nói tưởng chừng vô hại này lại gieo vào lòng trẻ sự tự ti, oán hận.
Nhiều cha mẹ dùng tiêu chuẩn của người lớn để đòi hỏi ở con, nổi giận khi thấy con làm bài chậm hoặc sai. Theo các nhà tâm lý học, việc càm ràm, đánh mắng sẽ phá hủy hứng thú học tập của trẻ, khiến chúng tin mình thật sự kém cỏi. Đây là hiện tượng "bất lực tập nhiễm" (Learned Helplessness).
Năm 1967, nhà tâm lý học người Mỹ Martin Seligman đã thực hiện thí nghiệm nhốt một con chó trong lồng, cứ hễ còi báo động kêu là lại cho nó bị điện giật. Sau nhiều lần lặp lại, khi cửa lồng được mở ra, con chó không hề bỏ chạy mà vẫn nằm rên rỉ, chấp nhận bị điện giật. Trạng thái tuyệt vọng chờ đợi này chính là sự "bất lực tập nhiễm".
Phần lớn những đứa trẻ học kém đều là nạn nhân của hiệu ứng này. Chúng mất hứng thú với việc học vì liên tục nhận những lời chỉ trích, đánh giá tiêu cực từ người lớn.
Ảnh minh họa: CNA
Không bao bọc
Nhiều cha mẹ than vãn sao con đã 7-8 tuổi mà vẫn không tự giác học tập. Nếu cha mẹ vẫn buộc dây giày cho con khi đã vào tiểu học, trẻ sẽ không có thói quen coi việc học là của mình? Rõ ràng, bạn đã vô tình tước đi khả năng tự lập của con.
Những đứa trẻ này khi đi học sẽ không chủ động, bởi không được rèn luyện khả năng độc lập từ sớm. Cha mẹ nhìn thấy con học chậm lại la mắng, càng khiến chúng không thể tập trung. Một đứa trẻ không làm tốt những việc đơn giản, sao có thể ngồi yên 40 phút trên lớp, tập trung làm bài và tự vượt qua những bài toán khó.
Vì thế, hãy buông tay để con tự lập. Bạn cần bắt đầu từ những việc nhỏ như rèn thói quen tự lập từ trước tuổi đến trường, để con tự làm bài tập.
Không định kiến
Việc dán nhãn tiêu cực, cho rằng con không có năng khiếu hay sinh ra đã "mất gốc", chính là tư duy cố định. Kiểu tư duy này khiến trẻ tin thất bại là do kém cỏi, không có tài năng, từ đó bỏ cuộc, không dám thử thách. Ngược lại, học sinh giỏi thường có tư duy phát triển, coi thất bại là kinh nghiệm, thử thách là cơ hội.
Huyền thoại bóng rổ người Mỹ Michael Jordan từng bị loại khỏi đội tuyển của trường vì bị đánh giá là "chiều cao và kỹ thuật không tốt". Nhưng nhờ động viên của mẹ, anh đã nỗ lực phi thường để chứng minh điều ngược lại, trở thành thiên tài của làng bóng rổ thế giới.
Việc học không chỉ nằm ở năng lực, còn ở thái độ. Rất nhiều trẻ không phải thực sự kém cỏi, mà chỉ là cho rằng mình kém. Niềm tin tiêu cực này lại thường xuất phát từ chính cha mẹ.
Giáo sư tâm lý học Carol Dweck (Mỹ) khuyên cha mẹ không nên khen con thông minh, mà hãy khen sự nỗ lực của con. Khi được khen thông minh, trẻ sẽ sợ thất bại vì điều đó chứng tỏ mình không thông minh. Ngược lại, khi được khen nỗ lực, trẻ sẽ coi thất bại là động lực để tiếp tục cố gắng.
Không dung túng
Để nuôi dạy một đứa trẻ thành người có trách nhiệm thì đừng dung túng, hãy dạy con tự chủ. Khả năng trì hoãn sự thỏa mãn (delay gratification) và tự chủ (self-control) rất quan trọng cho sự phát triển của một người. Nếu một đứa trẻ không thể nhịn ăn một viên kẹo, làm sao chúng có thể chịu đựng được những khó khăn, thử thách trong cuộc sống sau này?
Vào những năm 1960, các nhà tâm lý học người Mỹ tại Đại học Stanford đã tiến hành "Thí nghiệm kẹo marshmallow". Họ cho trẻ em lựa chọn ăn ngay một viên kẹo, hoặc chờ đợi để nhận hai viên. Kết quả cho thấy, những đứa trẻ nhịn được lâu hơn thường có điểm SAT và thành tựu cuộc sống tốt hơn. 40 năm sau, bé gái từng kiên trì chờ đợi lâu nhất trong thí nghiệm, Susan Wojcicki đã trở thành CEO của YouTube.
Không bỏ bê
Một trong những sai lầm lớn nhất của cha mẹ là bỏ bê, thờ ơ với con cái. Họ mặc cho con học tập, lớn lên như "trời sinh voi, sinh cỏ". Kiểu tư duy sai lầm này bắt nguồn từ tư duy cố định, cho rằng thành tích của con cái là do số mệnh, nếu ban đầu không tốt sẽ không còn hy vọng.
Trên thực tế, thái độ và năng lực là hai yếu tố tạo nên một đứa trẻ học giỏi. Đôi khi, chỉ cần cha mẹ tin con có thể làm tốt thì con sẽ làm tốt, như thí nghiệm của nhà tâm lý Mỹ Robert Rosenthal, năm 1968.
Thí nghiệm này thực hiện ở một trường tiểu học, chọn ngẫu nhiên một danh sách các học sinh và nói với giáo viên đây là "những học sinh có nhiều triển vọng nhất". 8 tháng sau, những học sinh trong danh sách này đều tiến bộ vượt bậc. Các nhà nghiên cứu tin chính sự kỳ vọng và quan tâm đặc biệt từ giáo viên đã tiếp thêm tự tin, tạo động lực giúp các em học tập tốt hơn. Đây được gọi là "Hiệu ứng Rosenthal" (sức mạnh của kỳ vọng).
Hãy nhớ, món quà tốt nhất mà bạn có thể tặng cho con cái, chính là biến mình trở thành một người cha, người mẹ tốt hơn.
