Bilirubin là một loại sắc tố màu vàng được hình thành tại gan từ sự phá huỷ của các tế bào hồng cầu và bài tiết trong dịch mật. Khi chỉ số bilirubin cao sẽ khiến người mắc bị vàng da, vàng mặt. Trong đó, bilirubin vàng da chủ yếu ảnh hưởng nhiều nhất tại trẻ sơ sinh do cơ thể mỗi trẻ đều trải qua các giai đoạn phá hủy hồng cầu nhanh sau sinh.
Chỉ số bilirubin vàng da ở trẻ sơ sinh như thế nào là bình thường?
Theo các chuyên gia, nếu bị vàng da, trẻ sẽ được chia làm hai loại: vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Chỉ cần vượt qua chỉ số của vàng da sinh lý sẽ được coi là vàng da bệnh lý. Theo đó, sau sinh 2 ngày, bằng mắt thường có thể nhận thấy các đốm vàng trên da trẻ. Hiện tượng này sẽ đạt đến đỉnh điểm sau 3-5 ngày và hầu như sẽ biến mất sau khoảng 7-10 ngày. Lúc này, chỉ số bilirubin ở trẻ sơ sinh thường sẽ không vượt qua mức 15mg/dL (phạm vi giới hạn ở mức bình thường).
Chỉ số bilirubin vàng da ở trẻ sơ sinh bao gồm vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. (Ảnh minh họa)
Đối với vàng da bệnh lý, chỉ số bilirubin bình thường ở trẻ sơ sinh được định nghĩa rất đa dạng do sự khác nhau giữa các kĩ thuật định lượng hoặc xét nghiệm tại các phòng xét nghiệm của bệnh viện. Nếu bình thường, chỉ số bilirubin vàng da ở trẻ sơ sinh sẽ như sau:
- Chỉ số nồng độ bilirubin trực tiếp: 0 – 0.4 mg/dl hay 0 - 7 μmol/L.
- Chỉ số nồng độ bilirubin toàn phần:
+ Đối với trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi: < 10 mg/dl hay < 171μmol/L.
+ Đối với trẻ sơ sinh trên 1 tháng tuổi: 0.3 – 1.2 mg/dl hay 5.1 – 20.5 μmol/L.
- Chỉ số bilirunin gián tiếp: 0.1 -1.0 mg/dL hay 1 - 17 μmol/L.
- Chỉ số bilirubin trực tiếp/ bilirubin toàn phần: < 20 %.
Trong những ngày đầu vừa sinh xong, chỉ số này sẽ cao hơn những ngày về sau. Dựa vào nguy cơ mắc bệnh vàng da nặng và tuổi tính theo giờ, bác sĩ sẽ là lượng giá nồng độ bilirubin. Ngoài ra, nếu phát hiện những điểm sau, các mẹ nên cho trẻ đi kiểm tra ngay:
- Chỉ số bilirubin vàng da tăng quá nhanh tại một thời điểm (tăng khoảng hơn 5mg/dL mỗi ngày), chủ yếu gặp tại trường hợp vàng da tan máu (nhóm máu hai mẹ con bất đồng).
- Chỉ số vàng da vượt qua ngưỡng trên 15mg/dL..
- Thời gian bị vàng da quá dài, hơn 7-10 ngày. Nếu như quá 2 tuần, cần phải chú ý.
Chỉ số bilirubin vàng da ở trẻ sơ sinh như thế nào được coi là nguy hiểm?
Khi nồng độ bilirubin tăng cao (cả trực tiếp hoặc gián tiếp) hơn so với mức bình thường sẽ có khả năng làm nhiễm các bệnh về gan cao hơn. Thông thường, lượng bilirubin cao hơn bình thường sẽ khiến tỷ lệ hủy hoại tế bào máu đỏ ngày càng tăng cao nhanh hơn.
Trong những ngày đầu vừa sinh xong, chỉ số này sẽ cao hơn những ngày về sau. (Ảnh minh họa)
Đối với những trẻ sơ sinh khoảng 15 ngày đến dưới 2 tháng tuổi, việc nhanh chóng xác định nồng độ bilirubin thông qua các xét nghiệm bilirubin ở trẻ sơ sinh cũng là một trong số phương pháp quan trọng. Xét nghiệm kịp thời trước khi nồng độ bilirubin gián tiếp bị dư thừa gây tổn thương tế bào não của trẻ.
Một đứa trẻ nếu như có nồng độ bilirubin tăng quá cao có thể dẫn đến nhiều bệnh nặng. Hậu quả của những tổn thương do bilirubin tăng cao là khiến bé chậm phát triển về trí tuệ, làm suy giảm khả năng phát triển nhận thức, giảm khả năng vận động. Một số hậu quả khác còn khiến trẻ bị rối loạn vận động mắt, trẻ bị mất thính lực, suy gan, bại não suốt đời hoặc nặng hơn là tử vong…
Chỉ số bilirubin bao nhiêu thì phải chiếu đèn để điều trị vàng da?
Phương pháp chiếu đèn thường được bác sĩ chỉ định đối với các bé vừa sinh xong, sau khoảng 24 giờ tuổi và chưa có hiện tượng tiền nhiễm động. Hoặc chiếu đèn cũng được áp dụng với các trường hợp trẻ sơ sinh có nguy cơ vàng da như trẻ sinh non, có bướu huyết thanh hoặc có tán huyết… Đối với vấn đề chỉ số Bilirubin bao nhiêu thì phải chiếu đèn, sẽ phụ thuộc vào nồng độ bilirubin sau khi xét nghiệp có vượt quá mức quy định theo số cân nặng, ngày tuổi hoặc độ vàng da của mỗi trẻ.
Phương pháp chiếu đèn thường được bác sĩ chỉ định đối với các bé vừa sinh xong. (Ảnh minh họa)
Chiếu đèn được hiểu là đưa bé vào phòng có máy chiếu đèn dùng ánh sáng bước sóng từ 400-500nm và có khả năng hấp thụ bilirubin. Sau khi ánh sáng này xuyên qua da của cơ thể trẻ sẽ tác động trực tiếp lên các phân tử bilirubin và nồng độ bilirubin dư thừa sẽ được đào thải qua đường nước tiểu sau khi chịu các tác động của ánh sáng năng lượng.
Việc chiếu đèn có thể sử dụng liên tục hoặc ngắt quãng để trẻ bú mẹ. Khi chiếu đèn, trẻ sẽ nằm ở phòng cách ly hoặc cùng phòng với mẹ và được theo dõi thường xuyên bởi bác sĩ. Tác dụng phụ của việc chiếu đèn điều trị chỉ số bilirubin ở trẻ sơ sinh bao gồm: làm mất nước, tăng thân nhiệt, phân xanh, tăng kích thích, rối loạn thân nhiệt, da mẩn đỏ, tổn thưởng nhãn cầu hoặc bỏng da…, hoàn toàn không gây tác dụng phụ lên não của trẻ nên mẹ không cần quá lo lắng. Đối với những trẻ sơ sinh bị vàng da do tăng chỉ số bilirubin trực tiếp thì không áp dụng phương pháp này.
Chỉ số bilirubin vàng da ở trẻ sơ sinh có thể dễ dàng xét nghiệm và điều trị. Bằng cách tuân theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ khoa nhi hoặc bác sĩ chuyên khoa, mẹ hoàn toàn có thể đảm bảo bé an toàn và khỏe mạnh.
