Sữa mẹ, sữa công thức là thực phẩm dinh dưỡng không thể thiếu đối với bất kì trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nào để đảm bảo sự phát triển toàn diện về thể chất và sức khỏe tinh thần cho bé.
Sử dụng sữa cho con thường xuyên nhưng rất nhiều cha mẹ còn chưa nắm vững kiến thức, băn khoăn về một số khái niệm và hướng dẫn khi dùng sữa cho các bé? Những độ tuổi nào thích hợp sữa nào? hoặc liệu vai trò dinh dưỡng của sữa có thật sự quan trọng cho cơ thể các bé?
Dưới đây, chuyên gia dinh dưỡng Anh Nguyễn (hiện đang làm việc tại Bệnh viện Hoàng gia Worcester, Anh Quốc) sẽ giúp các mẹ bỉm sữa hiểu rõ về tất cả các vấn đề này.
Thứ tự ưu tiên và độ tuổi sữa mẹ
Trẻ nên được bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Ảnh minh họa
Đây là dòng sữa duy nhất, quý giá mà mẹ có thể dành tặng cho bé khi chào đời, khuyến khích cho các bé bú ngay mới sinh và kéo dài ít nhất đến 6 tháng tuổi, hoặc 1 tuổi, 2 tuổi hoặc xa hơn. Nếu bé đã bú sữa mẹ hoàn toàn thì không cần phải dặm thêm sữa ngoài, trừ khi có yêu cầu đặc biệt của chuyên gia sức khỏe.
Sữa công thức
Đây là sữa được làm gần giống với sữa mẹ về các mặt dinh dưỡng. Nhưng thiếu các yếu tố miễn dịch so với sữa mẹ. Trong trường hợp bé không thể bú sữa mẹ 0 - 6 tháng, sữa công thức có thể dùng cho các bé ở độ tuổi trên. Từ 6 - 12 tháng tuổi: sữa công thức chỉ được khuyên dùng khi bé không thể bú mẹ.
Một điều cha mẹ cũng nên biết, Tổ Chức Y tế Thế Giới (WHO) cũng nhấn mạnh: nhiều cha mẹ nghĩ sữa công thức dành cho bé 6 tháng tuổi trở lên (follow-up formula) sẽ nhiều chất dinh dưỡng hơn và phù hợp hơn sữa mẹ vì bé lớn hơn.
Suy nghĩ này là không đúng, không chứng minh khoa học nào đến hiện tại nói sữa follow-up có thể thay thế sữa mẹ. Điều này có nghĩa không có sai biệt nào về dinh dưỡng khi bé vẫn bú mẹ hoàn toàn qua 6 tháng tuổi.
Điều lưu ý: Bé bú mẹ hoàn toàn khi bước qua 6 tháng tuổi, bé nên có chế độ ăn cân bằng 1 số chất đạm, đặc biệt thịt bò, heo để gia tăng nguyên tố sắt cho bé. Bé cũng nên bổ sung thêm vitamin D 300iu/ngày và omega-3 DHA/EPA nếu chế độ bé không đủ.
Từ 6 - 12 tháng tuổi: sữa công thức chỉ được khuyên dùng khi bé không thể bú mẹ. Ảnh minh họa
Sữa tươi thanh trùng nguyên kem
Sữa tươi thanh trùng chỉ khuyên thay thế sữa công thức khi qua 1 tuổi, không thay thế sữa mẹ. So với sữa công thức, sữa tươi thanh trùng sẽ có thời gian bảo quản ngắn hơn (< 1 tháng) và phải bảo quản lạnh. Do đó, dinh dưỡng sữa tươi thanh trùng sẽ tập trung những chất dinh dưỡng cần thiết trong giai đoạn 1-2 tuổi là canxi, kali và chất béo nhiều hơn so với sữa công thức.
Sữa tươi thanh trùng nguyên kem tức là chứa 3.5-4g chất béo/100ml sữa cần cho cung cấp chất béo để phát triển giai đoạn này. Bé thừa cân béo phì thì cần tư vấn chuyên gia dinh dưỡng. Sữa tươi thanh trùng ít béo/sữa gầy không khuyên dùng trong độ tuổi này vì lượng chất béo thấp.
Lời khuyên: Nên thay thế từ từ sữa công thức để bé có thời gian thích nghi. Bạn cũng không cần phải lo lắng. Nếu bé không thích uống sữa tươi thì không cần chuyển, nhưng chế độ ăn bé chú ý thêm canxi từ cá tôm, kali từ chuối, cà chua và 1 số quả mọng nước, và chất béo từ dầu và cá có dầu như cá thu, cá hồi, cá chép, và lươn.
Sữa tươi tiệt trùng
Sữa này giống sữa tươi thanh trùng nhưng được xử lý nhiệt cao hơn nên thời gian bảo quản lâu hơn (có thể lên 6 tháng) và không cần bảo quản lạnh vì chứa 1 số chất điều vị và bảo quản. Sữa này khuyên dùng như 1 phần trong chế độ ăn dinh dưỡng cân bằng cho bé sau 2 tuổi vì sau độ tuổi này sữa không còn là dinh dưỡng chính, mà là một nguồn bổ sung canxi. Nhưng, canxi bé có thể lấy cân bằng từ nhiều nguồn khác như cá tôm, trứng, phô mai.
Do đó, nếu bé không uống sữa nữa, thì mẹ vẫn có thể đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ cho bé bằng cách cân bằng dinh dưỡng trong bữa ăn của bé và lựa chọn một số thực phẩm giàu canxi 2-3 bữa trong tuần.
Sữa hạt không khuyên dùng thay thế sữa mẹ, sữa công thức hoặc sữa tươi cho bé dưới 2 tuổi. Ảnh minh họa
Sữa hạt
Thực chất không phải sữa, mà nói đúng hơn là nước ép hạt. Chất béo và một số thành phần ít hơn sữa tươi và sữa công thức. Không khuyên dùng thay thế sữa mẹ, sữa công thức hoặc sữa tươi cho bé dưới 2 tuổi. Dùng 1 vài dịp trong tuần cho bé từ 1 tuổi thì được.
Lời khuyên của chuyên gia
Cha mẹ nên thay đổi suy nghĩ về sữa để sáng suốt quyết định: Sau 2 tuổi, cha mẹ nên hiểu sữa chỉ là một phần dinh dưỡng, sữa ngày nay chúng ta nên hiểu chỉ là 1 nguồn cung cấp canxi, chất béo, kali và đạm. Không nên hiểu sữa là nguồn duy nhất cho canxi, cho tăng chiều cao. Do đó, cha mẹ có thể sử dụng đa dạng nguồn chứa các chất dinh dưỡng trên nếu không muốn cho bé uống sữa.
Khi chọn sữa, cha mẹ chọn những công ty lớn và uy tín. Ở Việt Nam có nhiều công ty sữa lớn và đã xuất khẩu sang nhiều quốc gia Châu Âu. Do đó, các bạn nên yên tâm nếu nồng độ các hormone tăng trưởng và IGF-1 vượt tiêu chuẩn sẽ không thể xuất khẩu.
Nếu bạn chọn mua sữa ngoại, vẫn tiếp lo lắng về hormone tăng trưởng thì chỉ nên chọn dòng sản phẩm của Anh hoặc Châu Âu.
Cuối cùng, có một nguồn sữa mẹ không phải suy nghĩ sạch hay bẩn, không phải suy nghĩ có ảnh hưởng sức khỏe bé hay không, có đủ chất dinh dưỡng cho bé không, không phải suy nghĩ hôm nay tiết kiệm được bao nhiêu để mua sữa cho con. Đó là sữa mẹ. Hãy cho bé bú sữa nếu mẹ vẫn tin rằng chỉ có mẹ là tốt nhất cho bé.
