Truyện kể từ rất xưa, có một người tiều phu tên gọi là Cuội. Một hôm, Cuội vào rừng đốn củi gần một con suối nhỏ thì giật mình thon thót khi gặp một cái hang cọp.
Phát hiện thấy trong hang chỉ có bốn con cọp con đang vờn nhau, Cuội liền xông tới dung rìu bổ mỗi con một nhát. Cả bốn con cọp ngã lăn ra đất chết không kịp ngáp.
Vừa lúc đó, cọp mẹ trở về hang. Thấy các con mình nằm chết trên mặt đất, cọp mẹ gầm rú vang cả núi rừng. Cuội hoảng sợ quẳng rìu trèo tót lên cây cao.
Nhìn từ trên xuống, Cuội thấy cọp mẹ đau đớn, lồng lộn bên xác chết của những đứa con mình. Sau đó, cọp mẹ lầm lũi tiến lại một gốc cây gần chỗ cuội đang ẩn náu, ngoặm một ít lá trở về nhai và mớm cho con.
Thật thần kỳ khi chỉ vài phút sau, bốn con cọp con đã vẫy đuôi sống lại, khiến cho Cuội vô cùng ngạc nhiên. Chờ cho cọp mẹ tha con đi nơi khác, Cuội mới lần xuống tìm đến cây lạ kia đào gốc vác về.
Đào được gốc cây quý, Cuội hăm hở trên đường trở về thì gặp một ông lão ăn mày nằm chết trên cỏ. Thấy vậy, Cuội bèn đặt gánh củi xuống, bứt mấy lá từ cây mới đào được nhai và mớm cho ông lão.
Cuội vừa mớm lá cây chưa được bao lâu, ông lão ăn mày đã mở mắt ngồi dậy và hỏi chuyện Cuội về gốc cây lạ kia. Khi nghe xong Cuội kể lại đầu đuôi câu chuyện, ông lão thốt lên sửng sốt:
- Trời ơi! Cây này chính là cây có phép "cải tử hoàn sinh" đây. Thật là trời cho con để cứu giúp thiên hạ. Con hãy chăm sóc cho cây nhưng nhớ đừng tưới bằng nước bẩn. Nếu làm vậy, cây sẽ bay lên trời đó!
Nói xong, ông lão chống gậy đi còn Cuội thì gánh cây về nhà trồng ở góc vườn phía đông. Nhớ lời ông lão dặn, Cuội ngày nào cũng tưới cây quý bằng nước lấy từ giếng trong.
Từ ngày có cây thuốc quý, Cuội cứu sống được rất nhiều người. Hễ nghe nói có ai sắp cận kề cái chết là Cuội lại tự nguyện mang lá cây đến tận nơi cứu chữa. Tiếng đồn rằng Cuội có phép lạ lan đi khắp nơi.
Một hôm, Cuội lội qua sông gặp xác một con chó chết trôi. Cuội vớt lên rồi giở lá trong mình ra cứu chữa cho chó sống lại. Kể từ đó, con chó luôn quấn quít theo Cuội như một người bạn.
Một lần khác, một lão nhà giàu ở làng bên hớt hải chạy đến tìm Cuội để nài nỉ cứu cho con gái mình vừa sẩy chân chết đuối. Cuội vui lòng theo về nhà, lấy lá chữa cho.
Chỉ một lát sau, mặt cô gái đang tái nhợt bỗng hồng hào hẳn lên, rồi sống lại. Thấy Cuội là người cứu sống mình, cô gái xin làm vợ chàng. Lão nhà giàu cũng vui lòng gả con cho Cuội.
Qua bao lâu sống hòa thuận, yên ổn thì bỗng nhiên một hôm khi Cuội vắng nhà, bọn giặc đã đi qua. Biết Cuội có phép cải tử hoàn sinh, chúng quyết tâm dung trò hiểm độc.
Giặc giết vợ Cuội, cố ý moi ruột người đàn bà này vứt xuống sông, rồi mới kéo nhau đi. Khi Cuội trở về thì vợ đã chết từ bao giờ. Cuội mớm bao nhiêu lá vẫn không công hiệu, vì người vợ đã không có ruột thì làm sao mà sống được.
Thấy chủ khóc lóc thảm thiết, con chó được Cuội cứu sống hồi nào lại gần xin hiến ruột mình thay vào ruột vợ chủ. Dù chưa từng làm việc này bao giờ nhưng trước tình cảnh éo le, Cuội cũng liều mượn ruột chó thay ruột người xem sao.
Quả nhiên, người vợ của Cuội sống lại và vẫn trẻ đẹp như xưa.Tuy nhiên, cũng từ đó tính nết vợ Cuội tự nhiên thay đổi hẳn. Hễ nói đâu là quên đó, làm cho Cuội nhiều khi rất bực mình.
Một buổi chiều, trong khi Cuội còn đi rừng kiếm củi chưa về, vợ Cuội ra vườn sau, không nhớ lời chồng dặn, cứ nhằm vào gốc cây quý mà tiểu tiện. Không ngờ chị ta vừa tiểu xong thì mặt đất chuyển động, cây đảo mạnh, gió thổi ào ào. Cây đa tự nhiên bật gốc, lừng lững bay lên trời.
Vừa lúc đó, Cuội gánh củi kiếm được về đến nhà. Thấy thế, Cuội hốt hoảng vứt gánh củi, nhảy bổ đến, toan níu cây lại. Nhưng cây lúc ấy đã rời khỏi mặt đất lên quá đầu người.
Trong lúc cấp bách, Cuội chỉ kịp móc rìu vào rễ cây, định lôi cây xuống, nhưng cây vẫn cứ bốc lên, không một sức nào cản nổi. Cuội cũng nhất định không chịu buông, thành thử cây kéo cả Cuội bay vút lên đến cung trăng.
Từ đấy Cuội ở luôn cung trăng với cả cái cây quý của mình. Nhìn lên mặt trăng, người ta thấy một vết đen rõ hình một cây cổ thụ có người ngồi dưới gốc, người ta gọi cái hình ấy là hình chú Cuội ngồi gốc cây đa....
