Cây hoa dâm bụt, hay còn được gọi là râm bụt, bông bụp, xuyên can bì, thuộc họ cẩm quỳ và có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới châu Á. Hoa của cây thường lớn và đa dạng về màu sắc gồm đỏ, hồng, vàng, trắng,…
Tại Việt Nam, hoa dâm bụt là một loài cây rất quen thuộc, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Ngày xưa, hoa dâm bụt thường được trồng làm hàng rào và xuất hiện trong nhiều bài thơ ca. Tuy nhiên, ít người biết rằng loại cây hàng rào này không chỉ có giá trị cảnh quan mà còn có thể được sử dụng làm thành các món ăn, thuốc chữa bệnh.
Hoa dâm bụt thường được trồng làm hàng rào.
Tác dụng của cây dâm bụt trong đời sốngTại Việt Nam, cây dâm bụt gắn liền với một món ăn đặc sản dân gian, nổi bật nhất là canh cua rau dâm bụt. Đây là món ăn phổ biến ở các làng quê, đặc biệt là ở Ninh Bình.
Canh cua nấu với rau dâm bụt có vị ngọt mát, thơm và dễ ăn, tương tự như canh cua rau đay mùng tơi nhưng đặc biệt hơn. Tuy nhiên, để có một nồi canh ngon, người ta thường chọn loại dâm bụt đỏ (loại cây dâm bụt bản địa) vì hương vị của nó mới đúng chuẩn. Lá dâm bụt cũng cần phải được chọn kỹ, đảm bảo là lá non, không bị sâu ăn hay hư hỏng, và đặc biệt không được hái ngọn hoa.
Canh cua rau dâm bụt.
Lá non của cây dâm bụt cũng có thể được luộc và chấm với nước mắm tỏi ớt, hoặc xào tỏi, tạo nên hương vị rất đặc biệt.
Không chỉ lá non, hoa dâm bụt cũng có thể ăn được. Tại Hàn Quốc, Trung Quốc, người ta thường lấy hoa dâm bụt để chế biến thành nhiều món ăn. Ví dụ như hoa dâm bụt chiên giòn, cháo hoa dâm bụt, trà hoa dâm bụt, lê nhồi hoa dâm bụt hấp,…
Cháo hoa dâm bụt.
Hoa dâm bụt tẩm bột chiên giòn.
Trà hoa dâm bụt.
Hoa, lá, rễ của cây dâm bụt còn được sử dụng trong y học. Theo Đông y, hoa dâm bụt có vị ngọt, tính lạnh, có tác dụng thanh phế, mát máu, lợi tiểu, giải độc, an thần, thường dùng chữa kiết lỵ, mụn nhọt, rong kinh, kinh nguyệt không đều, bạch đới, khó ngủ, hồi hộp... Lá và hoa dâm bụt giã nát, đắp vào chỗ bị mụn nhọt cũng rất hiệu quả.
Các nghiên cứu hiện đại cũng đã xác nhận rằng, hoa dâm bụt có khả năng hạ huyết áp, ổn định đường huyết, chống viêm và tăng cường miễn dịch.
Trong tiếng Hán, hoa dâm bụt có âm đọc giống với từ “phục tang”, nghĩa là tang lễ, nên nhiều người cho rằng trồng hoa dâm bụt trong nhà có thể mang lại điềm xấu cho gia đình. Tuy nhiên, thực tế không phải vậy.
Hoa dâm bụt còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như hoa lồng đèn, đại hồng hoa, những cái tên này đều mang ý nghĩa vui tươi, phồn thịnh. Có người còn cho rằng, loài hoa này vốn có tên gốc là hoa dâng bụt (hoa để dâng lên cho Bụt, tức Phật), về sau do đọc trại mà thành dâm bụt. Do đó, nó còn được xem như hoa trấn nhà, mang lại sự bình an và may mắn cho gia đình. Những bông hoa dâm bụt cánh kép đẹp lộng lẫy chẳng kém gì hoa mẫu đơn, cũng mang ý nghĩa của sự giàu sang và phú quý.
Ở Bắc Mỹ, cây hoa dâm bụt cũng được coi là biểu tượng của người vợ, người phụ nữ lý tưởng. Tại đây, người ta tin rằng hoa dâm bụt mang trong mình những ký ức đẹp, là hình ảnh của tuổi thơ trong sáng, êm đềm, đồng thời còn là biểu tượng của sự may mắn, hạnh phúc và tài lộc.
Mỗi màu sắc của hoa dâm bụt đều mang một ý nghĩa riêng. Cụ thể, hoa màu trắng tượng trưng cho sự tinh khiết, sắc đẹp và nữ tính; hoa màu vàng đại diện cho niềm vui, ánh sáng mặt trời và vận may; hoa màu đỏ biểu thị tình yêu nồng nàn và đam mê; hoa màu hồng là biểu tượng của tình bạn, tình yêu và sự lãng mạn.
Vì vậy, bạn có thể trồng hoa dâm bụt trước cửa nhà hoặc trong chậu đặt ở ban công, sân thượng để vừa mang lại vẻ đẹp cho không gian sống, vừa bảo vệ gia đình bình an cũng như thu hút tài lộc, may mắn đến nhà.
Clip: Cách chăm sóc hoa dâm bụt trồng trong chậu
Hoa dâm bụt có sức đề kháng cao, rất dễ trồng và ít tốn công chăm sóc. Để trồng loại hoa này, bạn chỉ cần chọn những cành bánh tẻ khỏe mạnh, cắt thành từng đoạn dài từ 20 - 30cm, sau đó vặt bỏ bớt lá và cắm vào bầu đất. Đặt bầu đất ở những khu vực thoáng mát, tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp chiếu vào, và chỉ sau một thời gian ngắn, cành giâm sẽ bén rễ và phát triển mạnh mẽ.
Việc chăm sóc hoa dâm bụt không quá phức tạp, nhưng để cây phát triển tốt và ra hoa quanh năm, bạn cần chú ý đến một số chi tiết dưới đây:
- Lựa chọn đất trồng phù hợp
Hoa dâm bụt ưa đất có độ pH hơi axit, thoát nước tốt và giàu chất hữu cơ. Để tạo ra môi trường lý tưởng cho cây phát triển, người trồng có thể kết hợp các loại đất như đất mục, lá cây, đất vườn và cát sông.
Trước khi trồng, nên thêm một lượng phân bón hữu cơ để cải thiện cấu trúc đất, giúp rễ cây phát triển mạnh mẽ hơn. Ngoài ra, việc thường xuyên xới đất cũng sẽ hỗ trợ quá trình sinh trưởng của cây. Bạn cũng nên thay đất, thay chậu cho cây 1-2 năm/lần.
- Đảm bảo ánh sáng đầy đủ
Hoa dâm bụt là một loại cây ưa sáng, cần ít nhất 8 giờ chiếu sáng mỗi ngày để phát triển tốt. Khi được cung cấp đủ ánh sáng, cây sẽ ra hoa liên tục.
Ngược lại, nếu thiếu ánh sáng, nụ hoa dễ rụng, hoa nhỏ lại và màu sắc không còn rực rỡ. Do đó, nếu trồng trong nhà, bạn nên đặt cây hoa dâm bụt ở gần cửa sổ hay ban công hướng Nam hoặc Đông, hoặc trên sân thượng, để đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng và thông thoáng.
- Cần giữ cho đất luôn ẩm
Hoa dâm bụt là loại cây có nhu cầu nước khá cao, đặc biệt trong giai đoạn sinh trưởng mạnh mẽ. Để đảm bảo cây phát triển tốt, cần giữ cho đất luôn ẩm nhưng không để nước đọng. Trong điều kiện bình thường, nên tưới nước từ 1-2 ngày/lần.
Vào mùa hè, đặc biệt trong những ngày nắng nóng, có thể tưới nước hàng ngày vào buổi sáng hoặc chiều tối, tùy thuộc vào độ ẩm của đất. Khi bề mặt đất hơi khô là dấu hiệu cho thấy cần tưới nước. Ngoài ra, trong thời tiết nóng và khô, việc phun nước xung quanh cây sẽ giúp tăng độ ẩm và giảm nhiệt độ, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của cây.
- Bón phân đúng và đủ
Hoa dâm bụt là loại cây cần nhiều dinh dưỡng, vì vậy việc bón phân đúng cách là rất quan trọng. Khi chuẩn bị đất trồng, bạn nên thêm một lượng phân bón cơ bản. Trong giai đoạn sinh trưởng, hãy bón phân 2 tuần/lần.
Trước khi hoa nở, nên tăng cường bón phân chứa nhiều lân và kali để kích thích ra hoa và cải thiện màu sắc của hoa. Khi mùa thu đến, cần giảm lượng phân bón, và tốt nhất là ngừng bón phân sau tháng 10 để cây chuẩn bị ngủ đông.
- Cắt tỉa là rất cần thiết
Để đảm bảo hoa dâm bụt phát triển khỏe mạnh, việc cắt tỉa là rất cần thiết. Vào đầu mùa xuân hàng năm, nên tiến hành cắt tỉa toàn bộ cây. Cắt bỏ tất cả các cành, chỉ để lại 2-3 chồi ở gốc. Đồng thời, loại bỏ các cành khô và yếu. Sau khi hoa nở, cần nhanh chóng cắt bỏ hoa đã tàn để giảm thiểu lãng phí dinh dưỡng. Việc cắt tỉa đúng cách sẽ giúp cây phát triển mạnh mẽ hơn, ra nhiều hoa hơn và có hình dáng đẹp hơn.
