Nếu bạn cảm thấy lo lắng về vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, muốn tự mình trồng rau sạch tại nhà để đảm bảo sức khỏe cho cả gia đình, nhưng lại không có đất để trồng hay thời gian làm đất thì những hình thức trồng rau sạch thủy canh, khí canh không cần đất thực sự là lựa chọn hợp lý, thiết thực, hiện đại và tiện lợi.
Với những cách trồng rau sạch không cần đất này, người trồng không cần vườn mà có thể tận dụng khoảng không gian nhỏ trên sân thượng, trước hiên nhà để trồng rau.
1. Trồng rau bằng phương pháp thủy canh
Thủy canh là hình thức cây được trồng trong hoặc trên dung dịch thủy canh thông qua các loại giá thể, sử dụng dinh dưỡng hòa tan trong nước. Tùy theo kỹ thuật mà toàn bộ rễ hoặc một phần rễ sẽ được ngâm trong dung dịch này.
1.1 Ưu nhược điểm của phương pháp thủy canh
Ưu điểm
- Không phải làm đất, làm cỏ, tưới nước, vun xới…
- Tiết kiệm nước vì cây sử dụng nước trong dụng cụ đựng dung dịch, không lo bị thấm vào đất hay bốc hơi.
- Có thể chủ động điều chỉnh lượng dinh dưỡng và các loại dinh dưỡng theo nhu cầu của từng loại rau.
- Dễ thanh trùng, chỉ cần rửa bằng Formaldehyt loãng và nước là sạch.
- Có thể điều khiển được hàm lượng dinh dưỡng và hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
- Có thể trồng được rau trái vụ.
- Nâng cao năng suất và chất lượng rau.
Nhược điểm:
- Giá thành đầu tư ban đầu cao.
- Đòi hỏi người trồng phải dành thời gian để nghiên cứu cũng như am hiểu về từng loại rau.
- Cần phải chú ý pha đúng liều lượng dung dịch thủy canh theo hướng dẫn.
- Phải lựa chọn mua đúng loại dung dịch thủy canh có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
- Cây rau trồng thủy canh nhanh héo sau khi thu hoạch vì lượng nước giảm nhanh.
1.2 Cách trồng rau sạch không cần đất bằng phương pháp thủy canh
Chuẩn bị dụng cụ trồng rau:
- Những chiếc rọ nhựa nhỏ dùng để ươm cây con và nâng đỡ cây trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển.
- Dung dịch thủy canh: Chọn mua loại chất lượng và pha theo hướng dẫn với liều lượng phù hợp.
- Giá thể xơ dừa, cây con hoặc hạt giống.
- Bút đo nồng độ pH và bút đa hàm lượng chất rắn hòa tan trong nước (TDS).
Ươm cây con:
- Ngâm hạt giống 1 – 2 tiếng trong nước ấm để đảm bảo hiệu quả gieo trồng.
- Cho giá thể vào rọ nhựa, tưới nước đủ ẩm và gieo hạt.
- Mỗi ngày tưới 1 – 2 lần, liên tục tưới ẩm cho đến khi cây nảy mầm và phát triển.
- Đến khi cây con ra được 2 – 3 lá thì có thể đưa lên hệ thống thủy canh.
Chăm sóc:
- Bơm nước vào bể chứa trước khi đưa cây con lên hệ thống thủy canh tuần hoàn.
- Sau khi đưa cây lên hệ thống thủy canh được 5 ngày thì tiến hành tỉa cây để loại bỏ những cây xấu, cây còi cọc.
- Thường xuyên theo dõi để phòng trừ sâu bệnh kịp thời.
- Mỗi lần gieo trồng cây mới cần bổ sung dinh dưỡng định kỳ 3 lần, vào thời điểm cây được 10 ngày, 15 ngày, 20 ngảy.
- Đối với cách trồng rau sạch không cần đất là thủy canh, trước khi thu hoạch 10 ngày không được bổ sung dinh dưỡng.
Mời các bạn tham khảo cách làm giàn rau thủy canh trên nóc nhà chi tiết của anh Quốc Bảo (Nha Trang) tại đây.
2. Trồng rau bằng phương pháp khí canh
Ở phương pháp này, cây sẽ được cố định trong không gian, chất dinh dưỡng sẽ được phun trực tiếp vào rễ cây, như vậy bộ rễ sẽ có thể hấp thu được tối đa chất dinh dưỡng, khả năng sinh trưởng cao hơn.
2.1 Ưu, nhược điểm của phương pháp khí canh
Ưu điểm:
- Không sử dụng đất canh tác nên phù hợp với kiểu canh tác sạch.
- Hạn chế được nguồn lây nhiễm bệnh khi không dùng đất, vì thế mà rau được trồng theo phương pháp này ít sâu bệnh, ít phải sử dụng đến thuốc bảo vệ thực vật, tránh được tình trạng tồn đọng dư lượng thuốc trừ sâu trong rau ăn.
- Bộ rễ cây được đặt trong không khí, không ngâm trong nước dinh dưỡng như phương pháp thủy canh hay ủ trong đất nên rễ cây dễ dàng hấp thụ dinh dưỡng hơn.
- Việc phun có kiểm soát nên tiết kiệm được dinh dưỡng.
- Không lo cây bị chết, hư hỏng do vi khuẩn yếm khí gây thối.
Nhược điểm:
- Chi phí đầu tư lớn.
- Lượng nước cung cấp phun vào rễ dùng chung nên một số mầm bệnh ở rễ cây có thể nhanh chóng lây lan, cần phải kiểm tra hằng ngày.
- Mô hình hoạt động 24/24 nên mức tiêu thụ điện năng lớn, song vẫn có thể khắc phục được khi mất điện.
2.2 Cách trồng rau sạch không cần đất bằng phương pháp khí canh
Chuẩn bị hệ thống trồng rau:
- Hệ thống cung cấp dinh dưỡng bao gồm: bồn chứa dinh dưỡng, máy bơm, ống dẫn, đầu phun sương.
- Hệ thống ánh sáng.
- Hệ thống cảm biến: đo nhiệt độ, độ ẩm, pH, ánh sáng.
- Hệ thống theo dõi mực nước.
- Hệ thống ống khí canh: Là ống trụ gồm nhiều lỗ, mỗi lỗ sẽ được gắn một rổ nhỏ và một miếng mút xốp để giữ ẩm và cố định cây.
Ươm hạt giống:
- Hạt giống sẽ được gieo vào bên trong miếng mút xốp, số lượng tùy loại giống cây. Ví dụ: xà lách 2 – 3 hạt, cải 2 – 3 hạt, rau muống 5 – 6 hạt.
- Mỗi ngày tưới phun sương sáng và chiều cho đến khi hạt nảy mầm.
- Sau 2 – 3 ngày gieo thì hạt nảy mầm những vẫn duy trì phun sương đều đặn ngày 2 lần.
- Khi cây con được 8 – 10 ngày tuổi thì đưa lên giàn canh tác khí canh. Nên đưa cây lên giàn vào buổi sáng hoặc chiều mát, tránh buổi trưa nắng nóng.
Chăm sóc:
- Giai đoạn 0 – 30 ngày sau trồng: Cần quan sát và chăm sóc thường xuyên vì giai đoạn này cây dễ bị sâu bệnh tấn công. Cắt tỉa những cây yếu, sinh trưởng kém. Mỗi rọ chừa lại số cây thích hợp: 1 – 2 cây với cải, 2 cây với xà lách, 5 cây với rau muống.
- Giai đoạn 30 – 35 ngày: Thời điểm này cây phát triển đến kích thước gần tối đa, vì thế cần giảm nồng độ dung dịch để giảm dư lượng phân bón cho rau. 5 – 7 ngày trước khi thu hoạch chỉ cần thêm nước.
Mời bạn tham khảo mô hình trồng rau khí canh tươi tốt trên sân thượng rộng 12m2 của anh Trương Bình Sơn (36 tuổi, Sài Gòn) tại đây.
3. Lưu ý đối với 2 phương pháp thủy canh và khí canh
- Với 2 cách trồng rau sạch không cần đất trên, khi pha dung dịch dinh dưỡng cần phải chú trọng, pha đúng liều lượng.
- Mỗi loại rau sẽ có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau nên cần có sự nghiên cứu để cung cấp, chăm sóc phù hợp.
- Vệ sinh đúng cách các dụng cụ trồng rau như ống dẫn dung dịch, bình đựng, rổ nhỏ, mút xốp, hệ thống ống khí canh,… nếu còn muốn sử dụng tiếp cho lần sau.
- Đảm bảo vệ sinh xung quanh nơi trồng rau.
- Trước khi thu hoạch, cần lưu ý về thời gian ngưng bổ sung dưỡng chất để tránh lượng dư thừa trong rau.
