Nhắc đến làng quê Bắc bộ Việt Nam, người ta dễ dàng nghĩ ngay đến lối kiến trúc nhà gỗ mái ngói, “vườn sau ao trước”, không gian sống yên bình và thanh tịnh hòa hợp với thiên nhiên. Đó là những hình dung về nét đẹp văn hóa truyền thống in sâu trong tâm thức nhiều người.
Tuy nhiên, cùng với tốc độ đô thị hóa và cuộc sống hiện đại, ngày càng nhiều những ngôi nhà bê tông cao tầng mọc lên, thay thế cho nền nhà vườn xưa cũ như một quy luật tất yếu của sự phát triển. Nằm ngoài dòng chảy đó, gia đình anh Trần Văn Hải (24 tuổi, tân kiến trúc sư từ Đại học Xây Dựng Hà Nội) quyết tâm gìn giữ ngôi nhà cổ gần trăm năm tuổi ở xã Hải Hưng, Hải Hậu, Nam Định cho các thế hệ sau.
Ngôi nhà vườn nhận được nhiều chú ý với lối kiến trúc truyền thống, sự bề thế và nguy nga đậm màu thời gian - thứ tài sản quý giá khó mua được bằng tiền tài.
Ngôi nhà nổi bật với lối kiến trúc nhà vườn truyền thống miền Bắc.
Nhà nằm cạnh bên nhà thờ Hưng Nghĩa nổi tiếng Nam Định.
Di sản trao truyền qua 4 thế hệ
Ngôi nhà cổ của gia đình anh Trần Văn Hải được xây dựng vào năm 1940, tiền thân là nhà 3 gian nằm trong khuôn viên vườn rộng 1000m2. Thời điểm xây nhà, ông cố nội của anh Hải đã lặn lội từ Nam Định vào Thanh Hóa để chọn mua gỗ lim và mất hàng tháng trời vận chuyển nguyên vật liệu.
Ngôi nhà có kết cấu khung sườn gỗ, các cột gỗ được liên kết với nhau bằng mộng gỗ, không cần đóng đinh vẫn vững chắc qua hàng trăm năm. Mái nhà lợp cói (bối). Những nét kiến trúc gỗ đặc trưng và truyền thống được gìn giữ nguyên vẹn với vĩ kèo gỗ đòn tay, rui mè, đòn vong, cột kê tán (không móng, cừ…). Ngoài ra, nhà còn được trang trí hoàn toàn thủ công với các mô típ hoa văn trên các cột, vì kèo bằng gỗ hết sức khéo léo và tinh vi.
Ngôi nhà truyền thống được xây dựng từ gỗ lim vận chuyển từ Thanh Hóa, mất 2 năm mới hoàn thiện.
Gia đình anh Hải là thế hệ thứ 4 sống trong ngôi nhà cổ gần trăm tuổi. Tính tới thời điểm hiện tại, nhà mới trải qua một lần tu sửa vào năm 2015 để làm cọc, nâng nền, lợp ngói, thay thế hệ thống cửa ra vào và khôi phục lại các chi tiết bị hư hỏng do mối mọt. Toàn bộ khung gỗ lim vẫn được giữ nguyên vẹn, các phần sửa sang và làm mới cũng làm theo lối kiến trúc truyền thống để tạo nên tổng thể hài hòa và đậm đà bản sắc.
Được biết, gia chủ đã tuyển chọn thợ thi công sửa nhà từ các làng nghề mộc nổi tiếng, chuyên dựng nhà cổ. Quá trình cải tạo tỉ mỉ và bài bản kéo dài suốt 1 năm.
Ngôi nhà sau khi được tu sửa, vẫn giữ nguyên bộ khung gỗ lim và lối kiến trúc truyền thống.
Ngôi nhà vườn rộng 1000m2 đẹp như tranh
Ngôi nhà hiện tại thuộc dạng nhà 5 gian truyền thống, nằm giữa khuôn viên vườn cây và ao cá trong lành. Trong vườn có cơ man cây trái như mít, khế, nhãn, bưởi, hồng,... Gia chủ dí dỏm chia sẻ: “Nhà mình trồng khá nhiều loại cây ăn quả và các loại hoa, thế nên mỗi khi đi vào vườn là cầm theo gói muối”.
Trong những ngôi nhà truyền thống Việt Nam, vườn gần như là bộ phận không thể tách rời, vừa để tô điểm cảnh quan, điều hoà khí hậu và tạo ra khoảng không gian thanh bình đắm chìm giữa thiên nhiên.
Khoảng vườn bình yên, ôm trọn ngôi nhà 5 gian truyền thống.
Khu vực thưởng trà, nghỉ ngơi giữa vườn.
Ngôi nhà không chỉ là nơi chốn đi về mà còn là nơi lưu giữ những nét đẹp truyền thống văn hoá, được thể hiện rõ nhất qua khu vực thờ tự. Anh Hải cho biết: “Trong ngôi nhà phần được chú ý và quan tâm nhiều hơn cả chính là bàn thờ vì chịu ảnh hưởng của Đạo Phật, Đạo Lão, Đạo Khổng nên bàn thờ được đặt vào chính giữa của gian chính, xung quanh được trang hoàng bằng các hoành phi câu đối”.
Những cột kèo, mái ngói, vách ngăn chạm trổ,... góp phần tạo nên vẻ đẹp cổ kính.
Theo gia chủ, để hình thành nên một ngôi nhà gỗ, cha ông đã phải nghiên cứu nếp sống, thói quen sinh hoạt của người Việt. Thế nên dù lâu đời, ngôi nhà vẫn đáp ứng nhu cầu cơ bản của các thành viên trong gia đình. Bên cạnh đó, gia đình anh Hải cũng đã xây dựng thêm một căn nhà hiện đại kế bên nhà cổ để sinh hoạt thuận tiện hơn.
Gia đình anh Hải xây thêm một ngôi nhà hiện đại bên cạnh nhà vườn cổ để thuận tiện hơn trong sinh hoạt hàng ngày.
Là thế hệ thứ 4 sống trong căn nhà cổ xưa, anh Hải luôn cảm thấy tự hào và biết ơn. 9X bộc bạch: “Mình cảm thấy rất tự hào và quý trọng những giá trị truyền thống mà tiền nhân để lại. Trải nghiệm đặc sắc nhất vẫn là khu vườn với đủ loại hoa trái và cây cối. Ngoài tác dụng như một tấm lọc không khí, lọc ồn tự nhiên, vườn còn giúp điều hòa khí hậu của toàn khu nhà. Là nơi mà chim chóc, bướm ong đến tạo lên bức tranh vui tươi, sống động,...”.
