Việc thắp hương trên bàn thờ là một tập quán từ lâu đời của người Việt Nam. Bát hương được coi là nơi giáng của các các hương linh, thần, thánh, tổ tiên và cũng là nơi thể hiện sự thành kính của gia chủ đối với cõi âm. Bởi vậy, nên vào những ngày rằm, mồng một hằng tháng, các dịp giỗ, Tết, hầu hết các gia đình Việt Nam đều thắp hương (nhang) lên bàn thờ cúng Phật, gia tiên, thần tài hoặc đến đền, chùa…cầu mong gia đạo yên vui, mạnh khỏe, may mắn.
Thắp hương trên bàn thờ là một tập quán từ lâu đời của người Việt Nam.
Khi thắp hương, khói hương bay lên giống như làn sóng truyền vào không gian. Lời khấn cầu của người thắp hương hòa vào làn khói hương truyền đến người nghe lời cầu. Trời Phật sẽ cảm nhận được ước nguyện của người cầu. Do vậy trong kinh Phật mới có bài kệ:
Nguyện đem lòng thành kính,
Gởi theo đám mây hương
Phảng phất khắp mười phương
Cúng dường ngôi Tam Bảo.
Nên thắp mấy nén hương trên bàn thờ?
Trong văn hóa thờ cúng của người Việt Nam, ta thường thấy khi thắp hương, mọi người thắp theo số lẻ 1, 3, 5, 7, 9, thậm chí là thắp cả bó mà không thắp hương theo số chẵn. Nguyên do có việc này là bởi người ta quan niệm việc thắp hương là việc người dương tưởng nhớ người âm, cúng dâng lễ vật với một lòng mong mỏi người âm phù hộ độ trì cho gia đình sức khỏe, may mắn, mọi sự hanh thông. Số lẻ lại biểu tượng cho tính dương, nên việc thắp hương theo số lẻ là đại diện cho người dương.
Người ta thường thắp hương theo số lẻ, thậm chí là thắp cả bó mà không thắp hương theo số chẵn.
Có nhiều quan niệm khác nhau về con số các nén hương:
- 1 nén hương: Thể hiện lòng thành kính.
- 2 nén hương: Khi viếng linh cữu người chết và trong thời gian để tang, hoặc đốt cho người cõi âm (như các vong hồn), người ta thường thắp 2 nén hương.
- 3 nén hương: Con số 3 có nhiều quan niệm khác nhau hơn.
Đó có thể là: Tam bảo (Phật – Pháp – Tăng); Tam giới (Dục giới, Sắc giới và Vô sắc giới); Tam thời (Quá khứ – Hiện tại – Tương lai); Tam vô lậu học (Giới – Định – Tuệ) của nhà Phật. Điều này lý giải vì sao ở sân chùa thường có 3 đỉnh hương to.
Ngoài ra, việc thắp ba nén hương mà người Việt hay làm còn thể hiện ý nghĩa là tâm nhang (lòng thành), giới nhang (theo lời răn dạy của Phật thánh tổ đường) và định nhang (tuyệt đối không thay lòng đổi dạ).
- 5 nén hương: Con số 5 là 5 phương trời đất, 5 hướng thần linh. Theo phong thủy là Ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
- 7 và 9 nén hương: Số 7 và số 9 tượng trưng cho “vía” của con người, khi người ta muốn xin ơn cho cá nhân (nam thất nữ cửu).
Việc thắp một nén hương và 3 nén hương là cách làm phổ biến ở các gia đình Việt Nam hiện nay. Buổi sáng người ta thường thắp một nén hương lên ông Thần Tài, ông Địa. Số 1 là số dương – ý chỉ là người sống thành tâm cầu thần linh, cầu mong thần linh phù hộ cho người mua may bán đắt hay được an lành, may mắn.
Ba nén hương là số hương phổ biến nhất, có thể áp dụng cho bất cứ dịp nào và ở bất cứ đâu. Trong tâm linh, số 3 là sự tượng trưng cho 3 giới Thiên (trời) – Địa (đất) – Nhân (người). Người dân Việt Nam hay chọn 3 nén để thắp hương vào ngày Tết, những dịp cúng giỗ, động thổ, cưới xin hay những khi tiến hành các việc quan trọng trong đời.
Việc thắp 3 nén hương là cách làm phổ biến ở các gia đình Việt Nam hiện nay.
Trên thực tế, khi đi chùa, đền, các chùa hiện nay khuyến khích Phật tử chỉ nên thắp một nén hương (tâm hương), bởi việc thắp 3,5,7,9 nén hương đều giống nhau, không khác nhau về ý nghĩa. Thắp hương nhiều hay ít không quan trọng mà chủ yếu là ở tấm lòng của người hướng đến chư Phật. Hơn thế nữa, việc thắp một nén duy nhất sẽ tránh gây hỏa hoạn (hương đang cháy nếu cắm quá dày có thể bùng lửa) và ô nhiễm môi trường.
Khi thắp hương, nên chú ý không bao giờ được dùng nhang giả (nhang điện), hoặc nhang tẩm hóa chất độc hại cắm vào lư hương, tránh gây hại sức khỏe cho mọi người.
