Bàn thờ gia tiên là nơi linh thiêng và trang nghiêm nhất trong nhà, không chỉ thể sự hiếu kính của con cháu với tổ tiên mà còn được coi là nơi chốn để ông bà, tổ tiên trú ngụ, phù hộ độ trì cho gia đình. Do vậy, trang trí bàn thờ ngày Tết là việc rất quan trọng, cần phải thực hiện đúng cách để tránh gây xáo động anh linh của gia tiên, từ đó mới được tổ tiên phù hộ cho một năm mới thuận buồm xuôi gió, ăn nên làm ra.
Cụ thể, khi sắp xếp bàn thờ gia tiên ngày Tết, gia chủ nên tuân theo quy tắc “2 nên – 2 đừng” dưới đây:
1. Nên lau dọn bàn thờ trước khi sắp xếp vật phẩm lên bàn thờ
Việc lau dọn bàn thờ cần được thực hiện sau ngày 23 tháng Chạp và tuyệt đối phải hoàn thành trước đêm giao thừa. Thứ nhất là để tránh mạo phạm gia tiên, thứ hai là để tránh quét hết mọi tài lộc ra khỏi nhà.
Người lau dọn bàn thờ cần tắm rửa sạch sẽ, ăn mặc trang nghiêm. Trước khi lau dọn bàn thờ, bạn nên đặt đĩa hoa quả lên và thắp nén nhang thông báo để xin phép tổ tiên, khi hương cháy hết mới tiến hành lau dọn.
Khi lau dọn cần mở rộng các cửa trong nhà, vật dụng lau bàn thờ phải là đồ dùng riêng. Bởi chổi, khăn lau dọn chung mang nhiều uế tạp, nếu dùng để lau bàn thờ sẽ không đảm bảo sự tôn nghiêm nơi thờ cúng.
2. Nên sắp xếp theo quy tắc Đông bình – Tây quả
Đông bình Tây quả có nghĩa là đặt bình hoa bên tay trái (hướng Đông) và đĩa quả bên tay phải (hướng Tây) trên bàn thờ. Đây là cách bài trí hoa quả, bình hoa trên bàn thờ có từ thời xa xưa.
Sở dĩ đặt như vậy vì gia tiên thường bài trí hướng ra hướng Nam, thì phía tay trái là hướng Đông, phía tay phải là hướng Tây. Hướng Đông đặt bình hoa tượng trưng cho mùa xuân đơm hoa. Hướng Tây tượng trưng cho mùa Thu – Thu liễm – nơi kết trái.
Hơn nữa, quy tắc Đông bình Tây quả cũng là tuân theo quy luật của tự nhiên, mặt trời mọc đằng Đông và lặn đằng Tây. Một cái cây phải ra hoa rồi mới đơm trái. Đặt bình hoa ở hướng Đông và bày hoa quả ở phía Tây là hợp ý của trời đất, giúp con cháu nhiều phúc nhiều lộc hơn.
Hoặc mâm ngũ quả có thể đặt trung tâm bàn thờ, bình hoa có thể đặt đối xứng ở hai bên.
3. Đừng đặt đồ giả lên bàn thờ
Nhiều gia đình thường đặt hoa giả, quả giả lên bàn thờ nhưng đây là điều kiêng kỵ, được coi là bất kính với tổ tiên. Nguyên nhân là do việc bày đồ giả thể hiện thái độ không thành tâm, hời hợt vì nghĩ những thứ này có thể để được lâu, ít phải lau dọn.
Ngoài ra, nhiều người cho rằng việc cúng đồ giả thì người đã khuất sẽ không nhận được và cho rằng con cháu lãng quên mình, việc này sẽ khiến gia chủ gặp nhiều khó khăn, vất vả trong cuộc sống. Do đó, những đồ dâng lên bàn thờ phải đều là "thật", đẹp đẽ, trang nghiêm thì mới có thể xin tổ tiên ban may mắn, phúc lộc cho con cháu được.
4. Đừng đặt hoa quả dập nát, mang ý nghĩa xấu lên bàn thờ gia tiên
Hoa, quả là những thứ không thể thiếu trên bàn thờ gia tiên vào dịp Tết Nguyên đán. Khi chọn hoa quả trưng trên bàn thờ, gia chủ nên lựa chọn thật cẩn thận, kỹ càng. Tuyệt đối tránh chọn hoa quả bị dập nát, hình thức xấu, mang ý nghĩa xấu.
Ví dụ như tránh chọn những nải chuối bị dị tật, 2 quả dính liền; bưởi nên tránh chọn quả bị rám nắng, cần chọn quả tròn trịa, vỏ đẹp…
Ngoài ra, quả dâng lên bàn thờ tránh chọn quả quá chín vì khi đặt trên bàn thờ trái cây sẽ nhanh bị hỏng. Tuyệt đối không thắp hương bằng quả có nhiều gai nhọn, những loại quả mang ý nghĩa không hay như ớt cay, mướp đắng, khế chua… vì chúng khiến nhiều người liên tưởng tới sự chua cay, đắng chát của cuộc đời.
Mâm ngũ quả tốt hơn hết nên chọn 5 loại quả với 5 màu sắc tượng trưng cho 5 yếu tố ngũ hành: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ chứa đựng mong ước của con người, gọi là Ngũ Phúc: Phú, Quý, Thọ, Khang, Ninh. Các loại quả mang ý nghĩa tốt lành thường được dùng để dâng cúng lên bàn thờ gia tiên ngày Tết gồm chuối, bưởi, mãng cầu na, dừa, đu đủ, xoài, phật thủ, sung, dứa (thơm), dưa hấu, quýt, cam….
Về hoa, gia chủ tuyệt đối không chọn những loài hoa liên tưởng tới những điều không hay, kém trang nghiêm lên bàn thờ. Chẳng hạn như hoa phong lan, chữ “phong” dễ liên tưởng tới sự phong lưu, phóng túng; hoa dâm bụt thường mọc ở hàng rào và nhiều người cho rằng loại hoa này thường chỉ những người phụ nữ không đoan chính nên cũng không thích hợp trưng trên bàn thờ.
Một số loại hoa khác không nên trưng trên bàn thờ có thể kể đến như hoa nhài, cúc vạn thọ, hoa phù dung, hoa giả…
Khi đặt bình hoa trên bàn thờ ngày Tết, tốt hơn hết nên dùng hoa tươi có màu sắc rực rỡ, tươi sáng, tượng trưng cho sự may mắn, phúc lộc như mai, đào, lay ơn, đồng tiền, trúc phát tài,…
(*) Thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm!
