Khi những cánh đồng lúa miền Trung bắt đầu ngả vàng, báo hiệu mùa thu hoạch cận kề, thì cũng là lúc một "món quà" đặc biệt từ thiên nhiên xuất hiện dày đặc: châu chấu. Từ một loài côn trùng gắn liền với đồng ruộng, châu chấu giờ đây đã trở thành đặc sản được giới sành ăn săn đón, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho nhiều hộ dân tại các tỉnh như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.
Được ví von là "tôm bay" nhờ thân hình thon dài và nhiều càng tựa như loài giáp xác dưới nước, châu chấu có mặt nhiều nhất vào thời điểm từ đầu tháng 8 đến tháng 9, trùng với mùa lúa hè thu đang vào độ thu hoạch. Đây là giai đoạn sinh trưởng mạnh mẽ của chúng, đặc biệt là tại các khu vực cánh đồng rộng lớn ở miền Trung. Trước đây, châu chấu thường chỉ được xem là thức ăn cho gia cầm, nhưng vài năm trở lại đây, nhận thức về giá trị ẩm thực và dinh dưỡng của chúng đã thay đổi đáng kể. Nhiều người khẳng định, châu chấu không chỉ bổ dưỡng mà còn có hương vị độc đáo, thậm chí được đánh giá là ngon hơn thịt gà, biến chúng từ "kẻ gây hại" thành "món lợi nhuận".
Sự chuyển mình này khiến châu chấu từ món ăn dân dã, chỉ phổ biến ở nông thôn, nay trở thành đặc sản khan hiếm được săn lùng ráo riết tại các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội. Khác với những năm trước, khi châu chấu còn rẻ và dễ mua số lượng lớn, hiện nay, dù giá tăng cao, nhu cầu vẫn luôn ở mức chóng mặt, phản ánh sức hấp dẫn không thể chối từ của món "tôm bay" độc đáo này.
Vào mỗi mùa châu chấu nở rộ, hàng trăm hộ dân tại các vùng nông thôn Nghệ An, đặc biệt là Diễn Châu, Yên Thành, và thậm chí cả Hà Tĩnh, lại tấp nập đổ ra đồng, chuẩn bị cho công cuộc "săn" châu chấu. Đây không chỉ là một công việc đơn thuần mà đã trở thành một nghề phụ mang lại nguồn thu nhập ổn định, giúp nhiều gia đình "trúng đậm" ngay trên chính mảnh đất quê hương.
Phương pháp săn châu chấu khá đơn giản nhưng đòi hỏi sự nhanh nhẹn và kinh nghiệm. Khi châu chấu xuất hiện dày đặc, người dân chỉ cần trang bị những chiếc vợt lớn với lưới dày, ngồi sau xe máy và chạy dọc các trục đường đồng. Châu chấu sẽ tự động bay vào vợt theo quán tính. Còn vào thời điểm số lượng châu chấu thưa thớt hơn, họ sẽ dùng những tấm lưới dài từ 7 đến 10 mét, hoặc thậm chí dài hơn, để quây bắt hiệu quả hơn.
Nhờ sự đơn giản trong phương thức bắt và giá thu mua hấp dẫn từ 130.000 đến 150.000 đồng/kg, nghề săn châu chấu thực sự trở thành "cần câu cơm" cho nhiều người. Trong những ngày cao điểm, một người có thể vợt được trên dưới chục cân châu chấu, thu về hơn một triệu đồng mỗi ngày. Ngay cả vào những ngày châu chấu ít hơn, họ vẫn có thể kiếm được khoảng 500.000 – 600.000 đồng. Điều đặc biệt là, lượng châu chấu bắt được đến đâu sẽ có thương lái thu mua ngay trong ngày, đảm bảo đầu ra ổn định và không lo ứ đọng. Hầu hết châu chấu được thu mua sẽ được vận chuyển ra các tỉnh phía Bắc, nơi nhu cầu tiêu thụ đặc sản này rất lớn, với Hà Nội là thị trường tiêu thụ mạnh nhất.
Khác với vụ đông xuân chỉ kéo dài khoảng 10 ngày, vụ hè thu mang lại một mùa "vàng" thực sự cho nghề săn châu chấu, kéo dài tới 3-4 tháng. Thời điểm đầu vụ, giá thu mua duy trì ở mức cao ngất ngưởng, từ 100.000 đến 150.000 đồng/kg. Đây là giai đoạn châu chấu có trứng, béo ngậy và thơm ngon đặc biệt, khiến chúng càng trở nên quý hiếm và được săn đón, dù giá cả có phần nhỉnh hơn so với những năm trước.
Nhiều người săn châu chấu cho biết, nghề này không quá vất vả hay cực nhọc. Nguồn cung đến đâu, đầu ra được đảm bảo đến đó, tạo nên một chuỗi cung ứng đặc sản tự nhiên hiệu quả. Chính vì chỉ có 2 mùa trong năm và được bắt hoàn toàn từ tự nhiên, châu chấu quê đã nghiễm nhiên trở thành món đặc sản đắt tiền mà giới thành thị sẵn lòng chi trả để thưởng thức. Nhiều người đã tìm cách đặt mua trực tiếp từ quê và vận chuyển ra thành phố để ăn dần.
Sự hấp dẫn của châu chấu không chỉ nằm ở giá trị kinh tế hay sự khan hiếm mà còn ở hương vị độc đáo và cách chế biến đơn giản. Sau khi được mua về, châu chấu chỉ cần chần qua nước sôi, vặt sạch cánh, rút ruột cẩn thận. Sau đó, cho một ít mỡ lợn vào chảo, đảo đều cho đến khi châu chấu chuyển sang màu vàng cánh gián. Nêm thêm gia vị, ớt, tiêu cho vừa khẩu vị, tiếp tục đảo đến khi châu chấu có màu nâu bóng, thơm giòn. Cuối cùng, rắc chút lá chanh thái nhỏ lên trên là món ăn đã sẵn sàng để thưởng thức.
Đối với những người sành ăn, có một bí quyết đặc biệt để món "tôm bay" này thêm phần dậy mùi và đậm đà: cho thêm một chút nước muối cà khi chế biến. Cách làm này không chỉ tăng thêm hương vị mà còn giúp châu chấu giữ được độ giòn ngon tuyệt vời. Thành phẩm là món châu chấu rang giòn rụm, có vị chua nhẹ, thơm lừng và quyện lẫn hương lá chanh thái chỉ, một món ăn đã chinh phục biết bao thực khách, từ những người dân quê mộc mạc cho đến giới sành ăn chốn thị thành.
Từ một loài côn trùng nhỏ bé trên đồng ruộng, châu chấu đã trở thành biểu tượng của sự trù phú tự nhiên, mang đến giá trị kinh tế cao và làm phong phú thêm bản đồ ẩm thực đặc sắc của Việt Nam. Đây thực sự là một câu chuyện thú vị về cách mà một sản vật địa phương có thể vươn mình, chinh phục thị trường và trở thành đặc sản "vàng" được săn đón.
