Để làm nên loại nước mắm lừng danh hàng trăm năm qua, bên cạnh cá tươi và muối tinh, người nghệ nhân nào cũng cần có món bảo vật gia truyền to lớn và vững chãi, gìn giữ hương vị nước mắm xứ đảo luôn thơm ngon qua năm tháng.
Quan trọng là vậy, nhưng “bảo vật” này lại rất mộc mạc, gần gũi. Đó là những chiếc thùng gỗ hàng ngày vẫn âm thầm làm nhiệm vụ “canh gác” cho giấc ngủ dài suốt 1 năm của hàng tấn cá cơm, cho ra những giọt nước mắm trong suốt, ánh màu cánh gián sóng sánh.
Những chiếc thùng gỗ trong một nhà thùng nước mắm ở Phú Quốc, một trong những yếu tố quan trọng đưa tên tuổi nước mắm Phú Quốc vang xa.
Để làm ra một chiếc thùng gỗ đúng “chuẩn” Phú Quốc, người thợ thùng phải dụng công hàng tháng ròng. Thùng được ghép lại bởi 55 thanh gỗ đều nhau, tính toán chính xác từng milimet. Gỗ dùng đóng thùng cũng phải được chọn lọc kỹ càng từ các loại gỗ đặc trưng của Phú Quốc. Nhờ vậy, nước mắm được ủ trong thùng mới có hương vị đặc trưng riêng.
Sau khi chiếc thùng được đóng thành hình, thì người thợ chỉ mới đi được nửa chặng đường. Khâu khó nhất, là việc quấn, và đóng những niềng mây quanh thân thùng, giữ cho thùng kiên cố, vững chãi theo năm tháng. Được biết, thùng dù lớn hay nhỏ, đều được cố định bởi 7 khoanh niềng mây, mỗi khoanh được quấn từ 70 sợi mây dày cỡ ngón tay, lấy từ rừng Phú Quốc. Cứ đóng xong 3 niềng, người ta phải ngưng 1 tháng cho thùng khô mới được đóng tiếp, thành ra đóng một chiếc thùng phải mất 2, 3 tháng trời.
Tỉ mỉ, vất vả là vậy, nên mỗi chiếc thùng tạo ra từ bàn tay người thợ ở xứ mắm lừng danh này, có tuổi thọ cao đến đáng ngạc nhiên. Ít thì hàng chục, nhiều thì hàng trăm năm. Vậy mới có chuyện những nghệ nhân làm mắm của đảo, ai cũng có được một chiếc thùng gỗ “gia truyền”, lưu giữ từ đời này sang đời khác như một bảo vật của cha ông để lại.
Cứ thế, những chiếc thùng gỗ vững chãi cứ năm này qua năm khác, bảo vệ, chắt chiu tinh túy của biển trời Phú Quốc, hòa quyện cá và muối, cho ra dòng nước mắm sạch trong, ấp ủ cả tinh hoa rừng vàng, biển bạc.
Gỗ của rừng, cá và muối của biển đã được người dân nơi xứ đảo khéo léo kết hợp với nhau, tạo ra thứ chất lỏng sánh đậm, êm đằm, thơm ngon khó cưỡng, chinh phục được cả 5 châu.
Là một trong những nhà thùng lớn nhất nhì Phú Quốc, nhà thùng Nam Ngư hiện đang sở hữu gần 150 thùng gỗ, với trữ lượng trên 15 tấn mỗi thùng. Góp phần quan trọng đưa những chai nước mắm Nam Ngư với hương vị đúng chuẩn hài hòa đến bữa cơm của hàng triệu gia đình Việt.
Có tìm hiểu, mới thêm khâm phục hành trình tạo ra những giọt nước mắm tuy nhỏ bé, mà lại chứa đựng cả tinh hoa đất trời, của “rừng vàng biển bạc” nước ta. Từ đó càng thêm tự hào và biết ơn những người nghệ nhân thầm lặng đang ngày đêm bảo vệ di sản ẩm thực quốc hồn quốc túy này.
