Với người miền Tây, cá không chỉ là nguồn thực phẩm quen thuộc mà còn gắn bó mật thiết với đời sống, văn hoá và ký ức tuổi thơ. Trong vô vàn loài cá nổi tiếng của vùng sông nước Tây Nam Bộ, cá dứa là cái tên ngày càng được nhiều người nhắc đến.
Cá dứa là một trong những đặc sản hấp dẫn của vùng sông nước Tây Nam Bộ.
Cá dứa hay còn được gọi là cá tra bần trong dân gian, thuộc họ cá Tra với tên khoa học là Pangasius kunyit. Loài cá này phân bố rộng rãi tại nhiều quốc gia châu Á, đặc biệt xuất hiện nhiều ở lưu vực sông Mê Kông và các vùng nước lợ. Tuy nhiên, chúng vẫn có thể sinh sống tốt trong môi trường nước ngọt.
Sở dĩ, loài cá này có tên gọi là cá dứa là do khi ăn thịt cá toát lên thoang thoảng mùi thơm của lá dứa (loại lá dùng để làm bánh phổ biến ở miền Tây).
Cá dứa thường được đánh bắt trong tự nhiên, nhưng mùa vụ chỉ kéo dài khoảng 4–5 tháng mỗi năm, khiến sản lượng khá hạn chế. Chính vì độ hiếm này, cá dứa tự nhiên trở nên quý giá và được nhiều người săn lùng để thưởng thức một lần cho biết. Theo các thương lái, cá dứa nằm trong nhóm hải sản đắt đỏ, có loại giá gần cả triệu đồng/kg nhưng không phải lúc nào cũng có hàng để mua. Để đáp ứng nhu cầu thị trường, ngày nay cá dứa đã được nhân giống và nuôi phổ biến, giá thành mềm hơn so với cá đánh bắt tự nhiên.
Cá dứa có mùi thơm đặc biệt, được nhiều người săn lùng vì thịt dai, thơm, ngon.
Vào khoảng tháng 4–5 âm lịch, cá dứa bắt đầu bước vào mùa sinh sản. Chúng đẻ trứng từ tháng 6–8 và đến tháng 10–12 thì cá con đạt kích thước lý tưởng để tiếp tục phát triển.Cá dứa sống trong môi trường tự nhiên thường ăn trái mắm, trái bần nên phần thịt cá đặc biệt thơm ngọt, không hề tanh. Nhờ thói quen ăn uống tự nhiên ấy, cá dứa không chỉ ngon mà còn giàu giá trị dinh dưỡng.
Theo các nghiên cứu dinh dưỡng, mỗi 100g cá dứa cung cấp khoảng 115 calories. Đặc biệt, mỡ cá dứa không chứa cholesterol nên khi sử dụng, thực khách không lo các vấn đề liên quan đến tim mạch hay mỡ máu.
Thịt cá dứa giàu dưỡng chất như như vitamin A, D, E, DHA và Omega-3. Những thành phần này không chỉ hỗ trợ quá trình chống lão hoá, cải thiện thị lực mà còn thúc đẩy sự phát triển trí não, góp phần bảo vệ hệ tim mạch, xương khớp.
Với giá trị dinh dưỡng cao, cá dứa được chế biến thành nhiều món ngon, vừa hợp khẩu vị lại tốt cho sức khỏe. Thịt cá trắng, mềm, thơm ngọt và không tanh nên rất dễ ăn, phù hợp với cả người lớn tuổi lẫn trẻ nhỏ. Trong đó, cá dứa kho tộ là món ăn dân dã đậm đà, thấm vị từng thớ thịt, rất bắt cơm. Cá dứa nướng muối ớt lại mang đến hương vị cay nồng, lớp da cháy xém giòn rụm, thơm lừng hấp dẫn.
Ngoài ra, cá dứa còn được chế biến thành món lẩu chua thanh mát, cá dứa chiên giòn, đủ khiến bữa cơm gia đình thêm phần hấp dẫn. Đặc biệt, khô cá dứa là đặc sản được nhiều người săn lùng vì vừa tiện lợi, vừa đậm vị, ăn chơi hay dùng làm quà biếu đều rất được ưa chuộng.
Cá dứa được chế biến thành nhiều món ăn ngon, thường xuất hiện trong bữa cơm của gia đình Việt.
Khô cá dứa là một trong những đặc sản được nhiều người yêu thích.
Có thể thấy, cá dứa không chỉ làm phong phú bữa cơm gia đình mà còn góp phần cải thiện tim mạch, hỗ trợ trí não và tăng cường thị lực. Giữa muôn vàn sản vật đồng quê, cá dứa xứng đáng là “tinh hoa” của vùng sông nước vừa mộc mạc, vừa bổ dưỡng, khiến ai từng thưởng thức cũng khó quên.
