Ninh Bình, vùng đất cố đô với non nước hữu tình, không chỉ nổi tiếng bởi những danh lam thắng cảnh làm say lòng người mà còn ẩn chứa những giá trị ẩm thực độc đáo, đậm đà bản sắc địa phương. Trong số đó, cà niễng nổi lên như một “đặc sản” gây bất ngờ, mang đến hương vị bùi ngậy, dân dã mà không kém phần tinh tế, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng những ai may mắn được thưởng thức.
Vùng đất Ninh Bình với địa hình đặc trưng là những cánh đồng chiêm trũng, gò đống xen kẽ không chỉ tạo nên bức tranh thiên nhiên tuyệt mỹ mà còn là môi trường lý tưởng cho sự phát triển của nhiều loại cây cỏ, và đặc biệt là nơi cư ngụ của những loài côn trùng đặc trưng, trong đó có cà niễng. Thoạt nhìn, loài côn trùng cánh cứng này với hình dáng khá thô mộc có thể khiến nhiều người e dè. Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài có phần “kém duyên” ấy là một hương vị ẩm thực độc đáo, khiến cà niễng trở thành cái tên không thể thiếu trong danh sách các món ngon phải thử khi đặt chân đến mảnh đất cố đô.
Cà niễng, hay còn được người dân địa phương gọi thân mật là “sâu nước” hoặc “niềng niễng”, thuộc họ hàng với cà cuống – một trong những “sơn hào hải vị” từng được dâng lên các vị vua phương Bắc trong lịch sử. Dù có ngoại hình tương đồng với cà cuống, với đôi cánh đen, hơi cứng và thân hình nhỏ nhắn chỉ cỡ đầu ngón tay út, cà niễng lại mang đến một trải nghiệm vị giác khác biệt. Nếu cà cuống nổi bật với hương cay nồng đặc trưng, thì cà niễng lại chinh phục thực khách bởi cái vị bùi, ngậy rất riêng, khó lẫn.
Chúng thường sinh sống ở những vùng ruộng nước, nơi có nhiều cỏ năn, cỏ lác hoặc rong rêu mọc um tùm – những điều kiện tự nhiên hoàn hảo cho sự phát triển của loài côn trùng này. Sự gắn bó mật thiết với môi trường đồng ruộng đã tạo nên một phần hồn cốt cho món ăn từ cà niễng, phản ánh rõ nét sự trù phú và giản dị của vùng quê chiêm trũng Ninh Bình.
Việc khai thác cà niễng không hề cầu kỳ. Vào những buổi chiều tà, khi công việc đồng áng đã ngơi tay, người dân Ninh Bình thường ra đồng, dễ dàng “vớt” được cả một rổ cà niễng đầy ắp. Tuy nhiên, để biến những chú “sâu nước” tưởng chừng thô ráp này thành món đặc sản trứ danh, người nội trợ cần sự khéo léo nhất định trong khâu sơ chế và chế biến.
Cà niễng sau khi được thu hoạch sẽ trải qua quá trình làm sạch tỉ mỉ: vặt bỏ chân, loại bỏ cánh cứng và moi sạch phần bụng. Sau đó, chúng được rửa kỹ lưỡng để đảm bảo vệ sinh và giữ được độ tươi ngon. Món ăn phổ biến nhất từ cà niễng chính là cà niễng rang. Giống như cách rang tôm tép, cà niễng được rang trên chảo nóng cùng với mắm, muối và các gia vị cơ bản khác. Sự hòa quyện của gia vị thấm đượm vào từng con cà niễng, cùng với kỹ thuật rang khéo léo đã tạo nên món ăn “đưa cơm” khó cưỡng. Từng con cà niễng rang lên có màu sắc hấp dẫn, giòn rụm, tỏa ra mùi thơm dân dã mà quyến rũ.
Điều đặc biệt của cà niễng rang nằm ở sự cân bằng trong hương vị. Nó không quá đậm đà nhưng đủ để kích thích vị giác, không quá béo ngậy nhưng vẫn đủ bùi để tạo cảm giác ngon miệng. Đây chính là nét tinh hoa của ẩm thực đồng quê, nơi mọi nguyên liệu đều được tận dụng tối đa và chế biến một cách chân chất nhất, nhưng lại tạo nên những giá trị bất ngờ.
Đối với những ai lần đầu nếm thử cà niễng, hương vị bùi ngậy, thơm ngon của nó thường gây ngạc nhiên, thậm chí có phần vượt trội hơn cả nhộng tằm hay cà cuống. Món cà niễng rang, dù khiêm tốn và bình dân, lại có sức hút mãnh liệt, đặc biệt khi được thưởng thức cùng cơm nóng. Hạt gạo dẻo thơm quyện cùng vị bùi ngậy, giòn giòn và đậm đà gia vị của cà niễng tạo nên một sự kết hợp hài hòa đến lạ lùng. Không ít thực khách đã phải “chén sạch” hai đến ba bát cơm mà vẫn còn thòm thèm, bởi lẽ hương vị của cà niễng rang kích thích vị giác một cách tự nhiên, khiến người ăn cứ muốn thưởng thức mãi không thôi.
Tuy nhiên, cái thú vị nhất trong việc thưởng thức cà niễng Ninh Bình còn nằm ở một phong cách rất đặc trưng của người dân địa phương. Đó là khi bữa ăn đã gần tàn, người ta thường lấy một miếng cơm cháy giòn tan, gắp vài con cà niễng rang đặt vào giữa rồi cuộn tròn lại. Cắn nhẹ miếng cơm cháy có nhân cà niễng, từ tốn nhai, hương vị đồng quê như lan tỏa dìu dịu trong cổ họng. Vị giòn rụm của cơm cháy, độ béo bùi của cà niễng hòa quyện tạo nên một trải nghiệm ẩm thực độc đáo, khiến người thưởng thức như được quay về với những giá trị mộc mạc, chân chất của làng quê Việt. Đây không chỉ là một cách ăn, mà còn là một nét văn hóa, một sự tận hưởng trọn vẹn hương vị của đất trời và con người Ninh Bình.
Mặc dù có vô vàn món ăn miệt vườn phong phú khắp ba miền, cà niễng Ninh Bình vẫn giữ một vị trí riêng biệt bởi hương vị độc đáo, không thể trộn lẫn. Nó là biểu tượng của sự giản dị, mộc mạc nhưng ẩn chứa chiều sâu văn hóa ẩm thực của vùng đất cố đô. Có dịp ghé thăm Ninh Bình, đừng bỏ lỡ cơ hội khám phá và thưởng thức món cà niễng chân chất này. Chắc chắn, hương vị ấy sẽ để lại trong bạn những kỷ niệm khó quên, về một vùng đất giàu bản sắc và những món ăn thấm đẫm tình quê.
