toluca hay Toluca de Lerdo là thành phố nằm ở miền nam đất nước Trung Mỹ Mexico. Cách thủ đô mexico City hơn 60 km về phía tây nam, đây là một trong những đô thị đang phát triển mạnh mẽ. Giữa lòng thành phố chưa đầy 1 triệu dân nổi lên công trình ấn tượng với mọi du khách chính là Cosmovitral, khu vườn thực vật mái kính giàu màu sắc.
Đây là dự án quy mô với mục đích kết hợp giữa cây xanh và nghệ thuật trong một toà kiến trúc. Mặc dù bên ngoài khu vườn có dáng như nhà ga xe lửa. Từng là ngôi chợ cố định đầu tiên tại Toluca xây năm 1910, sự phát triển phố thị đã khiến cho diện tích trong lòng “The 16 de Septiembre Market” (tên chợ) trở nên nhỏ hẹp và bị chính quyền thành phố quyết định cho đóng cửa giai đoạn năm 1975.
Nhiều người cho rằng nên thay thế nó bằng toà nhà cao to hơn trong khi số khác lại muốn bán cho tư nhân để xây văn phòng. Duy chỉ có một người nghĩ khác đó là Leopoldo Flores, nghệ sĩ người bản địa với kế hoạch khá táo bạo nhưng hoàn toàn khả thi.
 |
| Bên ngoài khu vườn thực vật Cosmovitral trông như nhà ga xe lửa. Ảnh: Luci Nieto/Flickr. |
Với mục tiêu biến tòa nhà thành một tác phẩm nghệ thuật thực thụ, Flores đã đưa ra ý tưởng trang trí kì ấn tượng cho ngôi chợ cũ. Ông dựa vào cấu trúc có sẵn gồm các tấm kính lớn trên tường bao quanh công trình và chạy dọc theo trần để làm nền. Sau đó Flores tiếp tục cho gia cố và lắp thêm kính nhiều màu.
Phần bên dưới, ông đề nghị trồng thảm thực vật nhằm tạo nên khu vườn xanh mát. Tường và mái kính nghệ thuật thể hiện mối quan hệ giữa con người và vũ trụ một cách trừu tượng. Thảm thực vật bên dưới tượng trưng cho môi trường sinh thái học, nơi mà con người đang sống.
Tên của dự án cũng trở thành tên của toà nhà hiện tại: Cosmovitral (Từ ghép của cosmos (vũ trụ) và vitral (kính) trong tiếng Tây Ban Nha). Dự án mất 4 năm từ khi được bàn thảo đến lúc hoàn thành và những ai dày công chờ đợi đã có thể hoàn toàn hài lòng.
Hầu hết mọi người đều cho rằng khoảng thời gian đến thăm khu vườn rất đáng giá. Flores đã phát triển dự án một cách chi tiết từ trên xuống dưới. Phần tường được gia cố để nâng đỡ trọng lượng của lớp kính rộng lớn trên mái. 75 tấn thép, 45 tấn thuỷ tinh thổi và 25 tấn chì, thêm vào đó là nửa triệu tấm kính nhỏ đã được sử dụng để góp phần hoàn thành công trình.
 |
| Lớp kính chạy dọc theo trần tòa nhà với nhiều hình tượng như đàn chim, con sóng, hoa lá bằng chất liệu thuỷ tinh màu. Ảnh: Luci Nieto/Flickr |
Những năm 1980, toà nhà đã sẵn sàng được mở cửa đón công chúng (mặc dù trần nhà chỉ được hoàn thành vào những năm 1990). Tác phẩm chính trong công trình từ những ngày đầu cho đến nay là Hombre Sol - trong tiếng Anh có nghĩa là Sun Man (Người đàn ông mặt trời). Tấm kính này tiêu biểu cho hình ảnh con người với sự hài hoà và cân bằng, những yếu tố làm cho con người trở nên khác biệt với các loài khác trên hành tinh xanh trái đất. Cũng bởi sự đặc biệt của mình, Hombre Sol đã trở thành biểu tượng cho cả khu vườn và thành phố.
Trong lòng công trình quy tụ 500 chủng loại thực vật từ Mexico và các nước khác trên thế giới bao gồm lily, hồng, lan Mexico hiếm, cũng như cypress (bách) và ferns (dương xỉ). Ngoài ra du khách cũng sẽ tìm thấy araucaria (bách tán) từ Chile, amaranth (một loại giống rau dền) của Brazil và cây tulip từ Trung Quốc.
Nhiều người cũng thắc mắc về việc khả năng chịu đựng của lớp mái kính khi đây là vùng đất thường bị ảnh hưởng động đất. May mắn thay, các hoạt động sửa chữa và trùng tu đã giúp giữ vững từng mảnh ghép của bức tranh khổng lồ nằm bên trên. Chưa có ghi nhận nào về việc đổ vỡ do chấn động gây ra. Đôi khi, vài kẻ quá khích có thể ném đá làm vỡ kính nhưng sẽ nhanh chóng được ban quản lý thay thế.
Những mặt kính luôn được giữ sạch sẽ để đảm bảo du khách luôn có thể chiêm ngưỡng được các tác phẩm một cách trọn vẹn. Công việc này do nhóm 2 nhân viên thực hiện. Với nước, giẻ lau và bàn chải, mất tổng cộng 15 tháng để họ làm sạch từng miếng kính và cứ thế lặp lại từ năm này sang năm khác. Hai nhân viên kỳ cựu của vườn đã làm công việc này liên tục trong vòng 25 năm.
 |
| Sự kết hợp hài hòa giữa mảng xanh và những bức tường, mái trần đầy màu sắc. Ảnh: Luci Nieto/Flickr |
Khu vườn đặc biệt đón hàng nghìn lượt khách mỗi năm trong đó 95% là người Mexico. Du khách nước ngoài chưa thực sự biết nhiều về Cosmovitral.
Với chính quyền thành phố và người dân Toluca, khu vườn không chỉ là tài sản của riêng họ mà nó còn mang ý nghĩa di sản nghệ thuật cho cả nhân loại.
Xem thêm: Ảnh khu vườn thực vật mái kính đầy chất thơ ở Mexico
Hoài Nam
