Nếu câu hỏi ai là người sáng tạo nên xe "cơ bắp" hay xe đa dụng (minivan) không bao giờ có câu trả lời chính xác thì với xe thể thao đa dụng SUV, mọi chuyện dễ dàng hơn nhiều. Theo New York Times, danh hiệu thuộc về International Harvester.
Năm 1953, International Harvester, khi đó là nhà sản xuất máy cày và xe tải thương mại nổi tiếng, đã trình làng một mẫu mang tên Travelall có thiết kế dựa trên hai dòng wagon và bán tải. Trước đó hơn 20 năm, Chevrolet đã trình làng Suburban có vóc dáng tương tự nhưng đáng tiếc nó không có hệ dẫn động 4 bánh, một trong những đặc trưng cơ bản của dòng SUV.
 |
| Travelall thế hệ đầu tiên. Ảnh: NYT. |
Mãi đến 1960, Suburban mới trang bị hệ dẫn động này trong khi Travelall đã có từ 1956. Một ứng cử viên khác cho danh hiệu "xe SUV đầu tiên trên thế giới" là Town Wagon của Dodge nhưng bản dẫn động 4 bánh lại xuất hiện một năm sau Travelall.
Thế nhưng, không may cho International là hãng này có quá ít hậu thuẫn về kỹ thuật và thương mại. Vào lúc phải trang bị thêm để có thể bán cho các gia đình ngoại thành, International đã quyết định tập trung vào dòng xe thương mại mà bỏ quên Travelall. Trong lúc đó, những ông lớn như Chevrolet, Dodge và Jeep vẫn tiếp tục với SUV và dĩ nhiên, đã thu lợi lớn khi nước Mỹ bùng nổ làn sóng đi xe to.
Lịch sử của Travelall đến nay ít được nhắc tới bởi ngay cả quyết định khai sinh ra nó cũng rất mơ hồ. Theo Dee Kapur, Tổng giám đốc International Truck Group tại Navistar, không ai biết nguyên nhân tại sao và làm thế nào dự án Travelall được phê chuẩn. Bởi vào thời điểm đó, không một cuộc nghiên cứu thị trường nào được thực hiện dù Travelall khác xa những gì hãng này đang sản xuất. Tất cả chỉ dựa vào linh cảm.
 |
| Hummer H2, một trong những mẫu xe địa hình mẫu mực nhất. Ảnh: Hummer. |
Kapur lý giải khi đó, các quan chức International Harvester đơn giản cho rằng Travelall sẽ thắng lớn khi là sản phẩm đầu tiên kết hợp được lợi thế của cả xe tải và xe con. Và thực sự, nó đã thành công và bán tốt trong suốt 22 năm kể từ 1953 đến 1975. Travelall chỉ được thiết kế lại một lần đáng kể vào 1969.
Ban đầu, Travelall có 2 cửa. Đến giai đoạn 1957-1961, nó được tăng thêm một cửa nữa và sau đó ít lâu hoàn chỉnh thành mẫu xe 4 cửa. Một trong những dấu ấn đậm nhất về Travelall là nhiếp ảnh gia nổi tiếng Ansel Adams sử dụng một chiếc để đi khắp nước Mỹ. Những bức ảnh phong cảnh nổi tiếng được chụp từ nóc Travelall mà ông đề nghị độ thêm.
Cuộc đời đoản mệnh của Travelall và do xuất xứ từ một hãng ít tên tuổi nên nó ít xuất hiện trong các tài liệu xe hơi. Thậm chí các nhà sưu tập xe cổ gần như không còn giữ lại một chiếc Travelall nào. Từ rất lâu, mỗi khi nói về SUV là khách hàng liên tưởng ngay tới những sản phẩm của Jeep, Chevrolet hay Land Rover.
 |
| Land Rover Range Rover Supercharged. Ảnh: Land Rover. |
Tuy nhiên, một chi tiết thú vị là cái tên SUV, viết tắt từ "Sport Utility Vehicle", lại do Toyota phát minh chứ không phải những hãng có truyền thống như Chevrolet hay Jeep. Ở Mỹ, khách hàng thích gọi là "dẫn động 4 bánh" hoặc "4x4".
Sau hơn 10 năm im ắng, SUV bắt đầu thời cực thịnh của mình vào những năm 1990. Nó nhanh chóng trở nên phổ biến ở những nước rộng lớn và địa hình hiểm trở như Mỹ, Canada hay Australia. Lợi thế của SUV là gầm cao, khả năng vượt địa hình tốt và an toàn cho hành khách.
Để thỏa mãn khách hàng, các hãng xe Mỹ đã liên tiếp cho ra đời các thế hệ SUV với động cơ to và khỏe hơn. Và đây là điểm yếu căn bản khiến General Motors, Ford hay Chrysler thất bại trước các hãng xe Nhật khi mà giá xăng ngày càng lên cao vào đầu những năm 2000.
 |
| Xe địa hình nổi tiếng của Mỹ, Jeep Commander. Ảnh: Edmunds. |
Vào thời hoàng kim, các hãng tung ra hàng loạt sản phẩm và những biến tấu của SUV cũng thay nhau xuất hiện. Quan niệm truyền thống về SUV biến đổi và giờ đây, xe một cầu, gầm thấp và thậm chí chẳng bao giờ vượt địa hình cũng được xếp vào phân khúc này.
Nguyên nhân đơn giản là yêu cầu đa dạng hóa sản phẩm khiến các nhà sản xuất có hai phiên bản một cầu hoặc hai cầu trên cùng một mẫu xe vẫn được gọi là SUV.
Vì thế, thể thao đa dụng giờ chỉ còn giữ lại phần cơ bản là những chiếc có khung gầm dựa trên xe tải hạng nhẹ, khoảng sáng gầm xe lớn và vào thời điểm này, chỉ còn Hummer, Land Rover và Jeep là những đại diện tiêu biểu nhất.
Trọng Nghiệp
