Dầu nhờn thương mại là sản phẩm cuối cùng, pha trộn từ hai thành phần chính. Thành phần thứ nhất là dầu gốc, được các hãng sản xuất từ dầu mỏ thiên nhiên (mineral) hoặc tổng hợp (Synthetic).
Dầu khoáng (Mineral) ngày càng ít được sử dụng do tuổi thọ không cao. Ngày nay, các hãng thường sử dụng loại bán tổng hợp (Semi Synthetic) hoặc tổng hợp hoàn toàn (Fully Synthetic). Dầu tổng hợp có độ bền cao hơn, chất lượng ổn định và được nhiều hãng khuyến khích sử dụng.
 |
| Nghiên cứu piston sau khi thử nghiệm một loại dầu nhớt tại Castrol. |
Dầu gốc chứa các phân tử hydrocarbon nặng và có các tính chất hóa lý tương tự dầu thành phẩm. Tuy nhiên, không thể sử dụng ngay loại dầu này bởi tính chất hóa lý của nó chưa đáp ứng yêu cầu bảo vệ động cơ. Để cải thiện các hãng phải pha trộn thêm thành phần thứ hai là chất phụ gia.
Phụ gia là các chất hữu cơ, vô cơ hoặc nguyên tố có tác dụng cải thiện một hay nhiều tính chất nhất định của dầu gốc. Yêu cầu của phụ gia là hòa tan và tương hợp với dầu gốc. Nồng độ của nằm trong khoảng 0,01 - 5%, trong những trường hợp đặc biệt có thể lên tới 10%. Các phụ gia phân chia theo chức năng như chống oxy hóa, chống ăn mòn, chống gỉ, chống tạo cặn, tăng chỉ số độ nhớt, chống tạo bọt, tạo nhũ, phụ gia diệt khuẩn, phụ gia tẩy rửa...
Thành phần này đóng vai trò quyết định tới thương hiệu của một loại dầu nhớt bởi mỗi một loại dầu sẽ có thành phần khác nhau, nhằm đạt được mục tiêu của nhà sản xuất. Chẳng hạn riêng loại Power 1 của Castrol phải trải qua 500 thử nghiệm, tương đương với 1 triệu km trên đường bộ để tìm ra một thành phần tối ưu của phụ gia nhằm bảo vệ cho những loại xe mới, động cơ hiện đại. Với các dầu có phẩm cấp thấp hơn, thành phần phụ gia lại hướng tới việc cải tiến động cơ cũ.
Phụ gia tăng chỉ số độ nhớt, chống oxy hóa, chống ăn mòn đóng vai trò quan trọng nhất cho dầu nhờn động cơ 4 thì. Phụ gia tăng chỉ số độ nhớt giúp dầu nhờn có độ nhớt ít phụ thuộc vào nhiệt độ, do đó, bảo vệ động cơ ở nhiều điều kiện khác nhau cũng như dễ khởi động hơn.
 |
| Phòng thử nghiệm tại trung tâm công nghệ Castrol. |
Phụ gia chống oxy hóa giúp dầu không bị phân hủy và không bị oxy hóa dưới điều kiện khắc nghiệt như nhiệt độ cao, áp suất lớn của động cơ. Nếu dầu bị oxy hóa, nó sẽ tạo ra nhiều cặn và sinh ra các thành phần ăn mòn động cơ. Phụ gia chống ăn mòn có tác dụng trung hòa các axít sinh ra trong quá trình động cơ hoạt động và bảo vệ các bề mặt kim loại.
Chất phụ gia đóng vai trò quan trọng nhưng cũng chính vì vậy, nó trở nên “đỏng đảnh” với người sử dụng. Điều kiện cần và đủ để có sản phẩm ổn định là các phụ gia không “xung đột” với dầu gốc và không “xung đột” với nhau. Các hãng sản xuất dầu nhờn phải thường xuyên nghiên cứu nhằm xác định tỷ lệ và loại phụ gia pha trộn để có sản phẩm hoàn hảo nhất.
Với mỗi loại dầu bán trên thị trường, các hãng sản xuất đã nghiên cứu tổng thể để đảm bảo tính cân bằng để đạt hiệu quả ổn định nhất. Chính vì thế, việc bổ sung thêm một loại phụ gia bên ngoài vào là điều không cần thiết.
Ông Gianlugi Zoli, kỹ sư phát triển công nghệ của Castrol cho rằng thêm một chất phụ gia nào đó, chẳng hạn như trung tu động cơ, lọc cặn, có thể có tác dụng nhưng ở mức ngắn hạn. Trong khi đó rất có thể nó sẽ phá vỡ sự ổn định của dầu nhớt, làm mất tác dụng và khiến động cơ còn bị ảnh hưởng xấu.
Nguyễn Nghĩa
