*Bài viết chỉ mang tính tham khảo.
Lễ hóa vàng, còn được gọi là lễ tạ, là một nghi thức truyền thống của người Việt, thường diễn ra sau 3 ngày Tết. Đây là dịp để con cháu bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên, tiễn ông bà trở về cõi linh thiêng sau những ngày đoàn tụ. Lễ hóa vàng cũng được coi là nghi thức kết thúc Tết Nguyên Đán, chuẩn bị khởi đầu cho một năm mới tràn đầy hy vọng.
Lễ hóa vàng thường được tổ chức từ mùng 3 đến mùng 5 Tết, tùy theo phong tục từng gia đình. Lễ nghi bắt đầu bằng việc gia chủ khấn tạ ơn tổ tiên và các vị thần linh, sau đó hóa vàng mã để tiễn đưa ông bà về cõi âm.
Quá trình hóa vàng cần được thực hiện theo thứ tự: vàng mã của các vị thần linh (như thổ công, thần tài) hóa trước, tiếp đó là vàng mã của tổ tiên và cuối cùng là vàng mã dành cho người mới mất (nếu có). Sau khi hoàn tất, gia chủ khấn xin tổ tiên phù hộ cho con cháu, rồi hạ mâm cơm và chia lộc cho mọi người.
Lễ vật chuẩn bị cho mâm cỗ cúng Hoá vàng
Mâm lễ hóa vàng được chuẩn bị trang trọng, không chỉ để tiễn tổ tiên mà còn mang ý nghĩa cầu mong một năm mới may mắn, bình an. Các lễ vật thường gồm:
- Hương, nến.
- Hoa tươi, 1 mâm ngũ quả.
- Vàng mã, tiền âm phủ.
- Trầu cau, rượu và trà.
- Bánh chưng hoặc bánh tét, xôi.
Mâm lễ hóa vàng có thể là mâm cỗ mặn hoặc cỗ chay, tùy theo truyền thống và điều kiện của từng gia đình.
Mâm lễ hóa vàng có thể là mâm cỗ mặn hoặc cỗ chay, tùy theo truyền thống và điều kiện của từng gia đình (Ảnh: Vũ Thu Hương).
Các món ăn mặn trên mâm cỗ Hoá vàng
Mâm cỗ hóa vàng thường không chỉ cầu kỳ mà còn mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện sự tôn kính với tổ tiên và hy vọng cho một năm mới tốt lành. Các món ăn trên mâm cỗ Hoá vàng thường bao gồm các món ăn ngày Tết, ngon và ý nghĩa.
Gà luộc
Gà luộc là món chính, tượng trưng cho sự khởi đầu mới đầy mạnh mẽ và may mắn. Gà trống với mào đỏ, chân vàng được chọn kỹ càng, luộc chín tới để giữ vị ngọt tự nhiên. Khi bày lên mâm, gà thường được buộc cánh tiên và trang trí với hoa hồng đỏ hoặc hoa tỉa từ ớt, tạo sự trang trọng.
Bánh chưng, bánh tét
Bánh chưng, bánh tét là linh hồn của ngày Tết, tượng trưng cho sự vuông tròn của trời đất và lòng biết ơn tổ tiên. Bánh chưng vuông vức với nhân đậu xanh, thịt mỡ đậm đà, hay bánh tét thon dài đặc trưng miền Nam đều thể hiện mong muốn no đủ, sung túc trong năm mới.
Nem rán (chả giò)
Nem rán với lớp vỏ giòn tan, nhân thịt xay nhuyễn cùng mộc nhĩ, rau củ, hòa quyện với hương vị đặc trưng của nước mắm chua ngọt. Ở miền Nam, món chả giò được biến tấu thêm với nhân tôm, hải sản hoặc khoai môn. Đây là món ăn biểu trưng cho sự hòa quyện, đoàn kết trong gia đình.
Canh măng nấu xương
Canh măng thường được nấu từ măng khô (ở miền Bắc) hoặc măng tươi (ở miền Nam), kết hợp cùng móng giò hoặc sườn heo. Đây là món ăn gợi lên ý nghĩa về sự trường thọ, bền bỉ và đủ đầy.
Dưa hành muối
Vị chua thanh mát của dưa hành giúp cân bằng vị béo ngậy của các món chính trên mâm cỗ. Dưa hành còn là biểu tượng của sự khéo léo, hòa thuận trong gia đình, gắn liền với câu ca dao "Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ, cây nêu tràng pháo bánh chưng xanh."
Xôi gấc
Màu đỏ rực rỡ của xôi gấc không chỉ hấp dẫn mà còn tượng trưng cho sự may mắn, tài lộc. Từng hạt xôi dẻo quyện với mùi thơm của gấc thể hiện hy vọng về một năm mới sung túc, tràn đầy năng lượng.
Nộm (gỏi)
Món nộm làm từ đu đủ, cà rốt thái sợi kết hợp với rau thơm, lạc rang và nước mắm chua ngọt. Đây là món ăn "giải ngán" hiệu quả, mang đến sự tươi mới và khởi đầu đầy năng lượng.
Lễ hóa vàng không chỉ là nghi thức tiễn tổ tiên mà còn là dịp để mỗi người nhìn lại những ngày đầu năm sum họp, vun đắp tình cảm gia đình. Những món ăn trên mâm cỗ, từ gà luộc, bánh chưng đến nem rán, không chỉ mang giá trị ẩm thực mà còn gửi gắm những ý nghĩa sâu sắc về sự đoàn viên, no đủ và hy vọng cho một năm mới bình an, tốt lành.
Mặc dù vậy, các món mặn trong mâm cỗ Hoá vàng có thể gồm những món phù hợp với điều kiện hoàn cảnh gia chủ, chỉ cần đảm bảo tấm lòng thành kính là được.
Mâm cỗ Hoá vàng thường gồm các món ăn Tết, tuy nhiên cũng có thể được thực hiện theo khẩu vị của gia chủ. (Ảnh Vũ Thu Hương).
Mâm cỗ chay cho mâm cỗ Hoá vàng
Đối với nhiều gia đình, đặc biệt những gia đình có truyền thống ăn chay hoặc muốn mâm cỗ thanh tịnh hơn, mâm cỗ chay cúng hóa vàng là lựa chọn phù hợp. Các món chay không chỉ nhẹ nhàng, tinh tế mà còn mang ý nghĩa thanh khiết, cầu mong năm mới an lành và tâm hồn thư thái.
Xôi gấc chay
Xôi gấc luôn là món không thể thiếu trên cả mâm cỗ mặn lẫn chay, bởi sắc đỏ của gấc tượng trưng cho may mắn và thịnh vượng. Xôi chay được đồ từ nếp ngon, không dùng mỡ động vật, thay vào đó là dầu thực vật giúp hạt xôi mềm dẻo, thơm dịu.
Canh nấm rau củ
Canh nấm với nước dùng thanh ngọt được nấu từ củ cải trắng, cà rốt, và su su, thêm nấm hương hoặc nấm đông cô tạo nên sự hài hòa. Đây là món canh mang ý nghĩa cầu chúc sức khỏe, trường thọ và sự tươi mới.
Rau củ xào chay
Rau củ xào với màu sắc đa dạng từ cà rốt, đậu que, bông cải xanh, và bắp non không chỉ làm đẹp mâm cỗ mà còn mang ý nghĩa về sự sung túc, phát triển trong năm mới. Rau củ được xào với chút dầu thực vật và gia vị chay, giữ trọn vị ngọt tự nhiên.
Gỏi ngó sen chay
Gỏi ngó sen là món ăn thanh mát, được trộn từ ngó sen giòn, cà rốt bào sợi, đậu phộng rang và nước sốt chay đậm đà. Món gỏi này không chỉ giúp chống ngán mà còn thể hiện sự thanh cao, tinh tế, và bình yên trong tâm hồn.
Chả chay (giò chay)
Chả chay được làm từ đậu nành, nấm, hoặc bột năng, kết hợp với gia vị thanh đạm nhưng vẫn giữ được vị thơm ngon. Đây là món ăn tượng trưng cho sự vững vàng, chắc chắn trong cuộc sống.
Bánh chưng chay
Bánh chưng chay vẫn giữ nguyên hình dáng vuông vức của đất trời, nhưng nhân bánh thay vì thịt mỡ sẽ là đậu xanh, thêm chút muối để giữ vị hài hòa. Bánh chưng chay mang ý nghĩa thanh khiết, gợi nhớ về nguồn cội.
Dưa hành chay
Dưa hành trong mâm cỗ chay thường được muối nhạt hơn và không dùng nước mắm, giữ trọn hương vị tự nhiên. Dưa hành giúp làm dịu đi cảm giác ngấy, đồng thời thể hiện sự giản dị, tinh khôi.
Một mâm cỗ chay ngon, hấp dẫn (Ảnh: Thanh Xuân)
Mâm cỗ chay không chỉ là sự thay thế cho cỗ mặn mà còn mang thông điệp về sự thanh sạch, nhẹ nhàng. Việc chuẩn bị mâm cỗ chay cho lễ hóa vàng thể hiện sự kính trọng tổ tiên, tôn vinh sự giản dị trong nếp sống truyền thống và cầu mong một năm mới thanh bình, an yên.
