Cây xạ đen là một vị thuốc quý trong đông y được biết đến với tác dụng điều trị các bệnh ung thư, các bệnh về gan,… khá tốt. Nó còn có những tên gọi khác như đông triều, bách vạn hoa, dây gối, bách giải hay duồng khụ.
Đặc điểm của cây
Cây xạ đen là một loại cây thuộc dạng thân leo, thân dây nhỏ, thường mọc quấn quanh cây lớn. Nhựa có màu đen, nếu chặt cây, nhựa chảy ra, sau 5 phút thì thân cây chuyển màu đen đặc trưng.
Hoa xạ đen mọc thành từng chùm màu trắng ở đầu cành. Quả thường kết thành các chùm nhỏ và ngả màu vàng cam nhạt khi chín. Lá cây xạ đen trông khá giống lá chè nhưng to và dài hơn. Lá non có màu đỏ tía và khi già sẽ chuyển sang màu xanh. Phiến lá có nhiều cặp gân phụ, mép có răng cưa thưa. Mặt trên của lá bóng nhẵn và đậm màu hơn mặt dưới. Cuống lá dài 4 – 8 mm.
Xạ đen thường mọc ở những vùng đồi núi thấp, có khí hậu gió mùa với đủ 4 mùa rõ rệt. Ở nước ta, cây xuất hiện nhiều ở các tỉnh Hà Nội, Hà Nam, Ninh Bình, Hòa Bình. Quảng Ninh, Hải Phòng, Thừa Thiên Huế, Gia Lai; trong khu vực vườn quốc gia Ba Vì và Vườn quốc gia Cúc Phương. Khí hậu nhiệt đới gió mùa, với đủ bốn mùa thích hợp cho chu kỳ sinh trưởng của cây.
Cùng chi với cây xạ đen phải có đến mười loài có những điểm giống về hình thức với cây. Trong đó, loại cây này thường dễ bị nhầm lẫn với cây xạ vàng, xạ trắng và xạ đỏ.
Công dụng
Vào năm 1851, khoa học thế giới lần đầu tiên nghiên cứu về thành phần và tác dụng của cây xạ đen. Ở Việt Nam, cũng đã có công trình nghiên cứu về tác dụng chữa bệnh của loại cây này của Giáo sư Lê Thế Trung tại Viện Quân Y.
Có thể kể ra một số loại bệnh có thể điều trị bệnh việc sử dụng xạ đen như:
– Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị các bệnh ung thư
– Chữa trị bệnh gan: Viêm gan B, viêm gan C, ung thư gan, u gan; và các rối loạn gan như: Xơ gan, men gan cao, gan nhiễm mỡ
– Chữa bệnh cao huyết áp, giúp ổn định huyết áp
– Điều trị máu nhiễm mỡ, mỡ máu cao, làm giảm đáng kể lượng cholesteron trong máu
– Giúp điều trị chứng mất ngủ, làm tăng tuần hoàn máu não, chữa suy nhược thần kinh
– Có tác dụng làm tiêu viêm, chữa mụn nhọt, chốc lở, ngứa và loét da
– Nâng cao hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng cho cơ thể.
Cách trồng và chăm sóc cây
Vì những thông tin và công dụng điều trị bệnh của cây xạ đen mà hiện nay, có không ít người có mong muốn trồng để sở hữu một cây thuốc quý trong nhà.
Theo đó, có 2 cách trồng xạ đen thông dụng nhất là gieo hạt và giâm cành.
- Với phương pháp gieo hạt, việc chọn hạt giống vô cùng quan trọng. Hạt giống được chọn nên chọn loại hạt chất lượng, đem ngâm trong nước ấm chừng 20 phút rồi đem trộn đều với cát. Như vậy việc gieo hạt sẽ dễ dàng hơn.
Khi lên luống để gieo hạt, luống lên cao khoảng 25 cm, rộng từ 80 – 100 cm. Hạt giống sau khi rải đều cần được phủ một lớp đất và một lớp đá lên trên để che nắng cho cây. Sau 5 ngày, hạt sẽ nhú mầm, thời điểm này thích hợp nhất để chuyển cây giống qua bầu đất, như thế cây sẽ phát triển tốt hơn, việc chăm sóc cũng trở nên dễ dàng hơn.
- Với phương pháp giâm cành, nên chọn cành khỏe, có chiều dài 15 – 17 cm. Ngay sau khi cắt, cành phải được nhúng ngay vào thuốc kích thích mọc rễ để đảm bảo sức sống và sự phát triển của cành sau khi giâm.
Đất trồng xạ đen phải là loại đất đỏ, đất thịt, có độ tơi xốp và độ ẩm thích hợp. Cành giâm trước khi đem đi trồng nên được chăm sóc trong bầu đất đến khi rễ cây chuyển sang màu nâu thì mới chuyển đi trồng nơi khác.
Thời vụ thích hợp nhất để trồng cây xạ đen đó là khoảng từ tháng 1 đến tháng 4 hằng năm. Nên trồng cây ở nơi đất đỏ, thịt và tới xốp. Đất cần có độ ẩm phù hợp, không để khô quá và cũng không nên để bị úng. Sau khi trồng, đảm bảo bón phân định kỳ, làm cỏ để tạo điều kiện sinh trưởng tốt nhất cho cây.
Hơn nữa, vì cây xạ đen trong quá trình phát triển rất ít khi bị sâu bệnh, nên người trồng cũng không nhất thiết phải phun thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật cho cây.
