Rau nhíp hay còn gọi là lá bép, rau bét, rau lá bướm, rau danh, rau gắm, tên khoa học là Gnetum gnemon L, mọc hoang dại ở nhiều tỉnh Nam - Trung Bộ như như Quảng Nam, Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng,...
Đây là cây gỗ nhỏ hoặc bụi leo, thân thẳng hoặc bò. Lá rau nhíp đơn, mọc đối, hình bầu dục thuôn dài, gân lá hình lông chim rõ ràng. Khi còn non, lá có màu đồng và sẽ chuyển sang màu xanh đậm khi già.
Cây rau nhíp.
Cây có hoa đơn tính, hoa đực và hoa cái mọc riêng biệt trên cùng một cây, thành từng cụm nhỏ. Quả rau nhíp khi chín có màu đỏ tía bắt mắt, hình bầu dục, là dấu hiệu nhận biết mùa thu hoạch.
Rau nhíp được người dân miền núi dùng làm thực phẩm từ lâu, nhưng gần đây mới phổ biến trong bữa ăn gia đình thành thị nhờ hương vị đặc biệt và giá trị dinh dưỡng cao.
Lá rau nhíp khi còn non.
Lá non rau nhíp có vị ngọt thanh, mềm dẻo, hơi bùi nhẹ đặc trưng, không giống các loại rau thường thấy. Chính vị ngọt tự nhiên, lại không bị đắng hay chát nên rau nhíp được ví như “bột ngọt tự nhiên” của núi rừng. Nước canh rau nhíp khi nấu cùng cá hoặc cua rất ngọt, trong, làm tăng hương vị các món ăn truyền thống. Ngoài nấu canh, rau nhíp còn có thể xào với trứng gà non, thịt bò, hay lẩu rau nhíp.
Ngoài ra, rau nhíp còn được sử dụng trong món gỏi, cuốn cùng các loại rau thơm, tạo nên sự thanh mát, dễ ăn và bổ dưỡng cho bữa cơm gia đình.
Rau nhíp xào mực.
Không chỉ ngon miệng, rau nhíp còn chứa nhiều thành phần dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe. Theo các nghiên cứu, trong 100g lá non rau nhíp có tới 6,6g protein, 9,1g carbohydrate, 6,8g chất xơ cùng các vitamin A, C và khoáng chất như canxi (151mg), phốtpho (224mg), sắt (2,5mg), đồng thời có tới 16 loại axit amin thiết yếu, vượt trội hơn hẳn các loại rau phổ biến như xà lách hay bông cải trắng.
Hạt rau nhíp cũng rất giàu protein, khoảng 10,9%, đồng thời chứa các axit amin thiết yếu có tác dụng hỗ trợ chức năng gan, giúp giải độc và tăng cường sức đề kháng. Đây là lý do rau nhíp không chỉ là nguồn rau sạch ngon miệng mà còn được xem như một “thần dược” bổ dưỡng từ thiên nhiên.
Quả của cây rau nhíp khi chín.
Hiện nay, rau nhíp trở thành mặt hàng đặc sản được người tiêu dùng đô thị săn lùng. Giá rau nhíp dao động từ 80.000 đến 150.000 đồng mỗi kg, tùy vào mùa vụ và địa phương. Mùa rau nhíp ngon nhất thường là sau những trận mưa đầu mùa, khi cây vừa hồi phục và lá non tươi tốt nhất, đem lại vị ngọt đậm đà nhất.
Với nhu cầu tăng cao, nhiều người đã tìm cách trồng rau nhíp ngay tại nhà để có nguồn rau sạch, tươi ngon dùng quanh năm.
Thời điểm và phương pháp trồng
Rau nhíp thích hợp trồng quanh năm ở những vùng có khí hậu nhiệt đới, ẩm ướt, nhưng tốt nhất nên gieo trồng vào đầu mùa mưa hoặc cuối mùa khô, khi độ ẩm đất và không khí cao giúp cây phát triển thuận lợi.
Bạn có thể nhân giống rau nhíp bằng hạt, hom giâm hoặc trồng cây con. Hạt giống có thể mua ở các cửa hàng hạt giống uy tín hoặc lấy từ những quả chín đỏ thu hoạch từ cây mẹ.
- Gieo hạt: Trước khi gieo, ngâm hạt trong nước ấm khoảng 4-6 giờ để kích thích nảy mầm. Sau đó gieo trực tiếp vào bầu đất đã chuẩn bị, phủ một lớp đất mỏng và tưới ẩm nhẹ. Giữ đất luôn ẩm cho tới khi cây nảy mầm.
- Giâm hom: Cắt các hom có chiều dài khoảng 15-20cm, gieo vào bầu đất trộn sẵn gồm 70% đất rừng, 30% phân hữu cơ hoai mục, giữ bóng râm 70-75% trong giai đoạn đầu và giảm dần theo độ tuổi cây.
- Trồng cây con: Chọn cây con cao 20-25cm, có từ 2-3 tầng lá thật, được thuần tự nhiên 10-15 ngày, đào hố vừa đủ bầu rễ và đặt cây con vào. Lấp đất, nén nhẹ và tưới nước ngay.
Cách chăm sóc cây rau nhíp
- Đất trồng: Rau nhíp ưa đất tơi xốp, giàu mùn và thoát nước tốt. Bạn nên trộn đất thịt với phân hữu cơ hoai mục, trấu hun hoặc xơ dừa để tăng độ xốp và khả năng giữ ẩm cho đất.
- Ánh sáng: Rau nhíp phát triển tốt trong bóng râm nhẹ, tránh ánh nắng trực tiếp gay gắt tương tự môi trường bìa rừng. Bạn nên đặt rau nhíp ở nơi có thể che bóng hoặc ở dưới tán cây lớn.
- Tưới nước: Rau nhíp cần được giữ ẩm thường xuyên nhưng không úng nước. Tưới nước vào buổi sáng sớm và chiều mát để đảm bảo đất luôn đủ ẩm mà không bị ngập úng.
- Bón phân: Sau khi cây bén rễ khoảng 2-3 tuần, bạn có thể bắt đầu bón phân hữu cơ hoặc phân NPK pha loãng để cung cấp dinh dưỡng bổ sung, bón định kỳ 2-3 tuần một lần để cây phát triển khỏe mạnh.
- Phòng trừ sâu bệnh: Rau nhíp ít bị sâu bệnh nghiêm trọng, nhưng bạn vẫn cần kiểm tra định kỳ để phát hiện sớm các loại sâu ăn lá hoặc nấm bệnh. Sử dụng các biện pháp phòng trừ sinh học hoặc các loại thuốc bảo vệ thực vật an toàn để đảm bảo cây phát triển tốt mà không gây hại cho người dùng.
- Thu hoạch: Sau khoảng 2-3 tháng trồng, rau nhíp bắt đầu cho lá non để thu hoạch. Bạn có thể thu hoạch quanh năm nếu biết cách cắt tỉa hợp lý, giúp cây tiếp tục ra lá mới. Thời điểm thu hoạch lá ngon nhất là sau các đợt mưa đầu mùa khi cây phát triển mạnh, lá non mọc dày và ngọt nhất.
