Cây sang còn gọi là sang giàu, sang sé, sảng, mề gà,... tên khoa học là Sterculia lanceolata, có nguồn gốc từ Lào và Campuchia. Tại Việt Nam, cây xuất hiện phổ biến ở các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc.
Đây là loài thân gỗ, có thể cao tới 15m khi trưởng thành, đường kính từ 15 đến 20 cm. Vỏ cây màu nâu xám, trơn nhẵn, không xù xì như nhiều loại cây rừng khác. Tán cây dày, nhiều nhánh, lan rộng tới 25m2, tạo bóng mát lý tưởng. Lá cây khá to, gần bằng bàn tay người lớn, giữ màu xanh quanh năm mà không bị rụng lá theo mùa.
Hoa sang.
Hoa của cây sang khá đặc biệt. Chúng mọc thành chùm trên đầu cành, có màu đỏ pha vàng. Khi nở bung, những cánh hoa để lộ ra phần quả tròn màu đen, đây cũng chính là hạt của cây. Hoa bền, có thể tồn tại trên cây đến 4 tháng mới tàn, tạo nên vẻ đẹp nổi bật giữa màu xanh của tán lá.
Trước đây, hạt sang từng là món ăn "cứu đói" của đồng bào vùng cao trong thời gian thiếu thốn. Thế nhưng hiện nay, hạt này lại được xếp vào hàng đặc sản, có giá từ 40.000 đến 45.000 đồng/kg.
Hạt có vị thơm, bùi, hơi dẻo như hạt dẻ. Người ta có thể chế biến thành nhiều món như luộc, nướng, nấu canh… nhưng người Thái vẫn chuộng cách nướng hạt bằng tro bếp. Cách làm này vừa dân dã, vừa giữ được hương vị đặc trưng.
Chỉ cần vùi hạt sang vào lớp tro nóng, đợi khi mùi thơm lan tỏa là biết hạt đã chín tới. Cách làm này giúp giữ được độ ẩm bên trong hạt mà không bị khô, cho vị ngon đặc biệt không lẫn vào đâu được.
Hạt cây sang.
Không chỉ có hạt ăn ngon, cây sang còn có nhiều công dụng đáng giá. Nhiều bộ phận của cây có thể làm thuốc, ví dụ như lá cây được dùng làm thuốc trị chấn thương, vỏ cây hỗ trợ chữa mụn nhọt, thanh nhiệt cơ thể,...
Vỏ cây sang còn có thể tận dụng để làm giấy hoặc các sản phẩm thủ công như túi xách. Thân cây vững chắc, tán lá to, ít sâu bệnh, ít rụng lá, dễ trồng, nên thường được lựa chọn để làm cây bóng mát trong công viên, sân vườn, khu dân cư, biệt thự,...
Ngoài giá trị sinh thái, cây sang còn được đánh giá cao trong phong thủy. Tên gọi “Sang” hay “Sang Giàu” gợi đến sự thịnh vượng và sung túc. Tán lá xanh quanh năm tượng trưng cho sự sống mạnh mẽ, phát triển không ngừng.
Hoa có màu đỏ và vàng – hai màu tượng trưng cho phú quý, tiền tài trong quan niệm dân gian. Vì vậy, trồng một cây sang trước nhà được xem là cách để thu hút vượng khí, đón lộc vào nhà, đặc biệt trong những ngôi nhà có không gian rộng rãi, nhiều ánh sáng.
Tuy nhiên, do kích thước lớn, việc trồng cây sang cũng cần được tính toán kỹ lưỡng. Nếu trồng sai vị trí, đặc biệt là ngay chính giữa cửa chính, cây có thể cản trở dòng khí lưu thông vào nhà, gây ảnh hưởng đến phong thủy tổng thể. Ngoài ra, rễ cây phát triển mạnh có thể làm hư hại nền móng nếu không kiểm soát đúng cách.
Vì thế, khi quyết định trồng cây sang trong khuôn viên nhà, cần cân nhắc vị trí, khoảng cách và không gian sao cho hợp lý, vừa tận dụng được lợi ích, vừa tránh tác động không mong muốn đến kiến trúc và sinh khí của ngôi nhà.
Cách trồng và chăm sóc cây sang tại nhà
Có 2 phương pháp nhân giống cây sang phổ biến là trồng bằng hạt và chiết cành. Về phương pháp gieo hạt, hãy lựa chọn những hạt đã già, có kích thước lớn, hình dáng tròn đều và vỏ ngoài đen bóng.
Chỉ cần gieo hạt vào đất rồi phủ một lớp mùn hoặc rác hữu cơ mục lên trên bề mặt và tưới nước đều đặn để giữ ẩm. Khoảng 3 đến 4 tháng sau, khi cây non đã phát triển ổn định, có thể tiến hành đánh bầu và chuyển sang vị trí trồng cố định.
Với phương pháp chiết cành, cần chọn những cành khỏe mạnh, không sâu bệnh, có đường kính khoảng 1–2 cm. Sau khi cắt khoanh vỏ ở vị trí cần chiết, bó bầu đất đã chuẩn bị kỹ trước đó vào vùng cắt.
Khoảng 4 tuần sau, rễ sẽ bắt đầu mọc ra từ vết chiết. Khi rễ đã đủ mạnh, có thể cắt tách cành chiết khỏi cây mẹ rồi mang đi giâm xuống đất. Sau khi cành chiết làm quen với môi trường đất mới khoảng 15 ngày, có thể tưới nước pha thêm phân loãng để thúc đẩy cây phát triển.
Trong quá trình chăm sóc, bạn nên chú ý những điều sau:
- Đất trồng: Cây sang không quá kén đất, tuy nhiên không nên trồng ở nơi đất chua vì loại đất này sẽ kìm hãm sự phát triển của cây.
- Ánh sáng: Vị trí trồng lý tưởng là nơi có không gian thoáng đãng, nhiều ánh sáng để cây dễ quang hợp và sinh trưởng tốt.
- Tưới nước: Trong quá trình chăm sóc, việc duy trì độ ẩm cho đất là rất quan trọng. Cần tưới nước đều, đặc biệt vào mùa khô. Tuy nhiên, vào mùa mưa nên hạn chế tưới để tránh hiện tượng úng nước.
- Bón phân: Bón phân định kỳ 6 tháng/lần để cung cấp thêm dưỡng chất cho cây, giúp duy trì sắc lá và sức sống bền bỉ.
- Cắt tỉa: Cần theo dõi và cắt tỉa tán cây định kỳ, loại bỏ cành yếu hoặc sâu bệnh để cây sang phát triển khỏe mạnh. Khi cây bước vào giai đoạn ra hoa, việc kiểm tra và bắt sâu thường xuyên là điều cần thiết.
