Rau má có tên khoa học là Centella asiatica, còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như tích tuyết thảo hay liên tiền thảo. Đây là loài cây thân thảo mọc bò, ưa ẩm, thường mọc dại ở những nơi như bờ ruộng, ven mương, góc vườn. Lá có hình tròn hoặc hình thận, mép răng cưa nhẹ, màu xanh hoặc hơi tím, cuống lá mảnh và dài.
Rau má có vị hơi đắng, tính mát, mùi thơm nhẹ, rất dễ sử dụng. Loại rau này có thể ăn sống, luộc, xào, nấu canh, làm gỏi hoặc ép lấy nước uống giải nhiệt. Ngoài ra, rau má cũng có thể được phơi khô pha nước uống như trà.
Trong Đông y, rau má được đánh giá cao nhờ khả năng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu và sát trùng. Nhiều bài thuốc cổ truyền đã dùng rau má để hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm ký sinh trùng như viêm đường tiết niệu, giang mai, lỵ, tả, cúm, thậm chí cả bệnh lao.
Nước đậu xanh rau má, một loại thức uống được ưa chuộng ngày hè.
Y học hiện đại cũng công nhận rau má là nguồn cung cấp dồi dào các hợp chất quý như saponin, beta-carotene, axit amin và phytochemical. Những thành phần này có tác dụng tăng cường tuần hoàn máu, giúp tái tạo mô da, làm lành vết thương nhanh chóng, đồng thời giúp ngăn ngừa hình thành sẹo và chống viêm hiệu quả. Nhờ đó, rau má thường xuyên xuất hiện trong các loại mỹ phẩm trị mụn, dưỡng trắng và chống lão hóa.
Không chỉ là “thần dược” của làn da, rau má còn có tác dụng cải thiện trí nhớ, hỗ trợ giảm lo âu, trầm cảm và giúp hệ thần kinh hoạt động tốt hơn. Ở Ấn Độ, loại rau này được sử dụng như một vị thuốc bổ toàn thân, giúp tăng sức đề kháng, lợi tiêu hóa và hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày.
Dù được mệnh danh là “vàng trên mặt đất”, rau má lại có giá thành vô cùng bình dân. Tại các chợ truyền thống, rau má thường được bán với giá chỉ khoảng 20.000 – 30.000 đồng/kg. Riêng rau má hữu cơ, giá có thể lên đến 40.000 đồng/kg, nhưng vẫn được người tiêu dùng ưa chuộng bởi giá trị sức khỏe mà nó mang lại.
Với chi phí thấp, dễ mua, dễ chế biến lại giàu giá trị dinh dưỡng, rau má đang ngày càng được nhiều gia đình lựa chọn đưa vào thực đơn hằng ngày, đặc biệt trong mùa hè oi bức.
Không cần diện tích đất lớn hay kỹ thuật phức tạp, rau má là loại rau dễ tính, cực kỳ phù hợp để trồng tại nhà. Không những vậy, bạn có thể trồng rau má trên đất hoặc theo phương pháp thủy canh đều được.
Cách trồng rau má trên đất
Với phương pháp này, trước tiên người trồng cần chuẩn bị thùng xốp, bao xi măng hay khay nhựa nhỏ gọn có lỗ thoát nước. Tiếp theo, cần chuẩn bị đất trồng tơi xốp, giàu dinh dưỡng, có thể phối trộn đất thịt với vỏ trấu, xơ dừa, phân trùn quế hoặc phân bò hoai mục. Đây là môi trường lý tưởng giúp rau má phát triển nhanh và đều.
Có thể chọn gieo bằng hạt hoặc tách nhánh từ cây rau má mẹ. Hạt không cần ngâm trước, có thể gieo trực tiếp xuống đất, sau đó phủ lớp đất mỏng lên và tưới nước giữ ẩm. Nếu trời nắng gắt, nên phủ rơm hoặc tấm che để giúp hạt nhanh nảy mầm. Sau 3 – 5 ngày, cây con bắt đầu nhú mầm và phát triển mạnh.
Rau má là cây ưa ẩm, nên cần được tưới nước đều đặn mỗi ngày 2 lần vào sáng và chiều. Tuy nhiên, cần lưu ý thoát nước tốt để tránh ngập úng, đặc biệt trong mùa mưa. Sau khoảng 10 – 15 ngày, người trồng có thể bón thêm phân hữu cơ hoặc dịch chuối, nước vo gạo để bổ sung dinh dưỡng. Nếu thấy rau mọc quá dày, nên tỉa bớt để cây có đủ không gian phát triển.
Sau khoảng 2 tháng, rau má đạt độ trưởng thành và có thể thu hoạch. Nên dùng kéo cắt tỉa lá và thân rau, chừa lại gốc để cây tiếp tục ra nhánh.
Cách trồng rau má thủy canh
Với những gia đình sống tại đô thị, không có điều kiện trồng rau bằng đất thì trồng rau má thủy canh là lựa chọn lý tưởng.
Phương pháp này tận dụng thùng xốp hoặc hộp nhựa có nắp, bên trên khoét lỗ để đặt rọ trồng. Bên trong rọ là giá thể như xơ dừa, viên đất nung hoặc than hoạt tính. Ngoài ra, cần chuẩn bị dung dịch thủy canh được pha sẵn chứa đầy đủ dinh dưỡng cần thiết cho cây.
Cây rau má con sau khi được ươm khoảng 10 – 15 ngày có thể đưa vào hệ thống thủy canh. Chỉ cần đảm bảo rễ ngập trong dung dịch, phần thân cây được giữ khô ráo và vị trí trồng là nơi có ánh sáng nhẹ, thoáng mát thì rau sẽ phát triển rất nhanh.
Nhiệt độ thích hợp để trồng rau má dao động từ 25 – 30°C, và cây cần ánh sáng ít nhất 10 – 12 tiếng mỗi ngày. Nên bổ sung dung dịch dinh dưỡng định kỳ, kiểm tra mực nước và tình trạng rễ thường xuyên.
Chỉ sau khoảng 4 – 6 tuần trồng thủy canh, người trồng đã có thể thu hoạch rau má. Ưu điểm lớn nhất của phương pháp này là sạch sẽ, tiết kiệm không gian, ít sâu bệnh và phù hợp với mọi không gian nhỏ trong căn hộ.
