 |
| Lực thủy triều trái đất tác dụng lên Mặt Trăng (mũi tên đen) và các vết nứt gãy (đỏ). Ảnh: IB Times |
Lý thuyết về sự di chuyển xa dần Trái Đất và giảm kích thước của mặt trăng do lực hấp dẫn đã được các nhà nghiên cứu chú ý từ vài năm trước. Theo một nghiên cứu công bố hôm 16/9, dù khoảng cách ngày càng xa dần, Trái Đất vẫn có ảnh hưởng lớn đến Mặt Trăng.
Kết quả từ tàu thăm dò quỹ đạo Mặt Trăng LRO cho thấy, lực hấp dẫn mạnh mẽ của Trái Đất gây ảnh hưởng lớn lên hàng ngàn đứt đoạn trên bề mặt Mặt Trăng trong quá trình co lại. Sử dụng camera góc hẹp, LRO đã xác định được 14 vách đá dốc đứng được hình thành trên bề mặt Mặt Trăng từ tháng 8/2010. Trước đó, camera Paranomic Apollo đã chụp lại được 70 vách đá tương tự.
Theo báo cáo của Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA), những vách đá nhỏ này có chiều dài dưới 10 km và chỉ cao khoảng 10 m. Các nhà khoa học tin rằng chúng hình thành là do quá trình nguội dần đi của phần lõi Mặt Trăng. Lõi nguội dần xảy ra đồng thời với quá trình hóa rắn của các lớp lõi nóng chảy phía ngoài, làm cho thể tích Mặt Trăng giảm xuống, kích thước nhỏ đi, tạo ra các vết nứt gãy.
Sau 6 năm nghiên cứu các vách đá nứt gãy này, camera theo dõi Mặt Trăng LRO đã chụp được hơn 3.000 bức ảnh, trên khoảng 3/4 diện tích bề mặt. Chúng phân bố khá đồng đều trên toàn bộ Mặt Trăng, cho thấy đây là kiến tạo địa hình phổ biến ở đây. Chúng cũng có một định hướng nhất định
Các lực hút làm giảm kích thước từ bên trong của Mặt Trăng không thể định hướng được các nứt gãy dựng đứng này.
"Có một khuôn mẫu cho sự định hướng của hàng ngàn nứt gãy, phải có một cái gì đó gây ra sự định hướng này", Thomas Watters, tác giả chính của nghiên cứu, hiện đang làm việc tại Bảo tàng Không gian Quốc gia Washington, cho biết.
Từ những dữ liệu này, các nhà khoa học đã xác định được lực hấp dẫn từ Trái Đất đã định hướng các nứt gãy hình thành trong lúc Mặt Trăng co lại. Đây là lực tương tự như lực hấp dẫn của Mặt Trăng tác dụng lên nước biển trên Trái Đất, gây ra hiện tượng thủy triều.
"Trước đây chúng tôi đã nghi ngờ lực này chính là nguyên nhân, nhưng chưa dám kết luận. Hiện giờ, với các bức ảnh ghi lại hơn một nửa bề mặt Mặt Trăng, chúng tôi đã có thể bắt đầu tập trung vào các mô hình cấu trúc địa hình ở đây", Mark Robinson, đồng tác giả của nghiên cứu, cho biết.
Do Mặt Trăng vẫn đang tiếp tục co lại do lõi tiếp tục nguội đi, các vách đá vẫn sẽ hình thành. Khi Trái Đất và Mặt Trăng ở xa nhau nhất, các vách đá sẽ chịu lực kéo mạnh nhất. Đây cũng là thời điểm có thể xảy ra các hoạt động địa chất trên Mặt Trăng ở mức cao nhất. NASA hy vọng sau này có thể theo dõi các cơn địa chấn Mặt Trăng giả thuyết bằng một bản đồ địa chấn.
Nguyễn Thành Minh
