Ở thập niên 80–90 của thế kỷ trước, cái tên Trà Giang gần như là một biểu tượng không thể thiếu trong tâm trí người yêu điện ảnh Việt. Vẻ đẹp trong veo, dịu dàng và ánh mắt biết nói của bà đã trở thành chuẩn mực của hình tượng người phụ nữ Việt Nam trên màn ảnh. Không chỉ là một diễn viên tài năng, NSND Trà Giang còn là minh chứng sống động cho câu nói: “Vẻ đẹp đích thực là vẻ đẹp chiến thắng thời gian.”
NSND Trà Giang là một trong những "giai nhân" của điện ảnh cách mạng Việt Nam.
Trích đoạn của Trà Giang trong "Chị Tư Hậu".
Vẻ đẹp “xuyên thế kỷ” và ánh mắt không cần lời thoại
Sinh năm 1942 tại Quảng Ngãi trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật, NSND Trà Giang là con gái của NSƯT Nguyễn Văn Khánh. Từ năm 10 tuổi, bà đã bước những bước đầu tiên vào con đường nghệ thuật. Thi đỗ trường Múa năm 17 tuổi, nhưng dưới sự động viên của cha, Trà Giang đã rẽ lối sang diễn xuất – con đường định mệnh đã đưa bà trở thành một phần không thể thay thế của lịch sử điện ảnh cách mạng Việt Nam.
Bà là thế hệ diễn viên đầu tiên của Trường Điện ảnh Việt Nam (nay là Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội). Năm 1962, bà chính thức chạm ngõ màn ảnh với vai diễn đầu tiên trong phim Một ngày đầu thu, mở đầu cho một sự nghiệp rực rỡ trải dài nhiều thập niên.
Ở thập niên 80 - 90 của thế kỷ trước, bà là mỹ nhân bậc nhất với nhan sắc trong veo, dịu dàng, được ca tụng như biểu tượng của phụ nữ Việt suốt một thời.
Dù điện ảnh Việt Nam không thiếu những gương mặt tài sắc vẹn toàn, Trà Giang vẫn là một cái tên được xướng lên khi nhắc đến “đôi mắt đẹp nhất màn ảnh Việt.” Nhà thơ Dương Kỳ Anh từng gọi bà là “người đàn bà đẹp xuyên thế kỷ”. Đạo diễn – NSND Bạch Diệp - người từng học cùng thời với NSND Trà Giang, cũng từng nói: “Trà Giang không phải người đẹp nhất khóa, nhưng đôi mắt thì vô địch.” Vị đạo diễn này cũng từng kể lại rằng, có những lúc mới cầm kịch bản, bà đã biết chắc: “Vai này chỉ có Trà Giang mới diễn nổi. Chỉ Trà Giang mới có thể lột tả bằng ánh mắt mà không cần lời.”
Ánh mắt của bà như chứa đựng cả đời sống nội tâm của nhân vật – một ánh nhìn có thể thay thế hàng trăm lời thoại, chạm tới tận cùng cảm xúc người xem. Từ yêu thương đến đau khổ, từ hy sinh đến khát vọng – tất cả như được diễn tả chỉ bằng một cái nhìn đầy nội lực và trầm lặng.
Gương mặt thanh tú với ánh mắt hút hồn của NSND Trà Giang khiến cho bao thế hệ vẫn còn xao xuyến mỗi khi nhìn lại.
Không chút son phấn, không thước phim màu, vẻ đẹp của Trà Giang thời trẻ vẫn khiến khán giả không thể rời mắt khỏi màn hình.
Với vẻ đẹp thuần khiết và năng lực diễn xuất thiên bẩm, NSND Trà Giang đã góp mặt trong nhiều bộ phim kinh điển như: Chị Tư Hậu, Dòng sông hoa trắng, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Cánh đồng hoang, Em bé Hà Nội...
Bà đã ba lần giành giải Nữ diễn viên xuất sắc tại các Liên hoan phim lớn: LHP Quốc tế Moskva (1973), LHP Việt Nam lần IV (1977) và lần VIII (1988). Trong đó, vai diễn chị Tư Hậu trong bộ phim cùng tên đã mang về cho bà Huy chương Bạc tại LHP Quốc tế Moskva năm 1963 – một cột mốc vinh quang không chỉ với riêng bà, mà còn với điện ảnh Việt Nam thời kỳ đầu hội nhập.
Năm 1984, Trà Giang được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân – một sự ghi nhận xứng đáng cho những cống hiến bền bỉ và sâu sắc của bà cho nền nghệ thuật nước nhà.
Mỗi vai diễn của NSND Trà Giang đều tái hiện hình tượng phụ nữ Việt Nam kiên cường, mạnh mẽ thời chiến.
Vẻ đẹp không phai và đời sống giản dị giữa Sài Gòn
Dù đã rời xa màn ảnh kể từ những năm 1990, hình ảnh thời xuân sắc của NSND Trà Giang vẫn luôn được công chúng ngưỡng mộ. Mỗi lần những bức ảnh cũ được chia sẻ trên mạng xã hội, người ta lại không tiếc lời khen tặng: “Nhan sắc kinh diễm”, “Đôi mắt ngàn năm không đối thủ”, “Vẻ đẹp chuẩn mực của phụ nữ Việt",...
Hiện nay, ở tuổi ngoài 80, NSND Trà Giang sống một mình tại một căn hộ nhỏ trên đường Phạm Ngọc Thạch (Q.3, TP.HCM). Sau khi chồng – cố GS.TS Nguyễn Bích Ngọc (nguyên Phó giám đốc Nhạc viện TP.HCM) qua đời năm 1999, bà chọn lối sống bình dị, an yên, dành phần lớn thời gian cho vẽ tranh, đọc sách và trò chuyện cùng con gái.
Con gái bà – nghệ sĩ dương cầm Bích Trà – từ năm 14 tuổi đã du học Nga và hiện là một nghệ sĩ nổi tiếng ở nước ngoài.
Bức ảnh hiếm hoi của nữ nghệ sĩ bên ông xã và con gái.
Trà Giang và con gái - nghệ sĩ piano Bích Trà.
Một ngày của nữ nghệ sĩ diễn ra nhẹ nhàng và ngăn nắp: dậy lúc 4 giờ sáng, tập thể dục, ăn sáng với các món đơn giản như rau luộc, cá kho, rồi uống trà, đọc sách. Đến cuối tuần, bà gặp gỡ bạn bè, nấu vài món ngon và ôn lại những kỷ niệm xưa.
Trà Giang không chỉ là một biểu tượng của nhan sắc, mà còn là hiện thân cho một giai đoạn vàng son của điện ảnh cách mạng Việt Nam. Vẻ đẹp và tài năng của bà không phai theo năm tháng, và dù đã lặng lẽ rút khỏi sân khấu, bà vẫn sống trong ký ức người hâm mộ như một huyền thoại.
NSND Trà Giang vẫn rạng rỡ và duy trì thần thái hiếm có ở một sự kiện tôn vinh áo dài hồi năm 2021.
Nữ nghệ sĩ sống vui khỏe với hội họa và sinh hoạt điều độ nên dù ngoài 80 tuổi vẫn trẻ khỏe.
