Sâu đá
Sâu đá (hay còn gọi là sâu nước, rết nước) có hình dáng khá giống các loài sâu và ấu trùng khác nhưng không có lớp lông bên ngoài. Chúng sống dưới những tảng đá ở khe suối, xuất hiện ở 1 số tỉnh Tây Bắc như Yên Bái, Lào Cai, Lai Châu.
Khoảng từ tháng Giêng đến tháng 4 âm lịch, khi suối cạn nước, nhất là lúc xuất hiện những cơn mưa đầu mùa hè, sâu đá có nhiều và đạt chất lượng nhất. Khi ấy, người địa phương rủ nhau đi dọc các bờ suối, lật từng khe đá để bắt sâu.
Mặc dù có vẻ ngoài kỳ dị nhưng sâu đá được xem như đặc sản nổi tiếng ở một số tỉnh Tây Bắc. Ảnh: Hoa Ban Food
Người Thái ở Mường So (Phong Thổ, Lai Châu) thường nhồi thịt cá bống băm nhỏ (hoặc để nguyên con) vào bụng sâu đá rồi mới rang giòn. Còn ở một số vùng khác, bà con thường rang giòn, thêm chút nước măng chua và lá chanh.
Dù được chế biến thành món ăn ngon nhưng sâu đá cũng là loại thực phẩm dễ gây dị ứng, ngộ độc nếu bảo quản và chế biến không đúng cách. Ngoài ra, những người có cơ địa dễ dị ứng cũng nên cẩn trọng, cân nhắc trước khi thưởng thức món này.
Tôm rừng
Tôm rừng là loại côn trùng có hình dáng khá giống tôm, kích thước nhỏ, cỡ bằng ngón tay út người lớn. Chúng được tìm thấy ở khu vực rừng sâu thuộc một số tỉnh như Bắc Giang, Nghệ An… nhưng nhiều và phổ biến nhất là ở Lạng Sơn.
Tôm rừng có phần chân dài tựa như con cào cào, đầu nhỏ và ít râu hơn tôm thường, toàn thân màu xám trong. Ảnh: Thợ Rừng
Loài côn trùng này ưa sống ở những nơi có khí hậu ẩm ướt, cây cối rậm rạp và chủ yếu trú trong các hang đá, hốc cây to ở rừng sâu nên còn được người dân gọi vui là tôm bay, tôm leo cây.
Tôm rừng có quanh năm nhưng thời điểm chúng xuất hiện nhiều và đạt chất lượng nhất là vào mùa mưa rào, khoảng tháng 6-7 âm lịch.
Ở Lạng Sơn, tôm rừng có thể chế biến thành nhiều món ăn nhưng phổ biến và được ưa chuộng hơn là rang với lá gừng (hoặc lá mắc mật, lá chanh).
Tôm rừng khá chắc thịt, nhất là phần đùi. Khi ăn, thực khách cảm nhận độ dai và ngon hơn thịt gà đồi, thịt ếch. Ảnh: Lâm Tinh
Dù tôm rừng được xem như đặc sản hút khách, là món nhậu khoái khẩu của nhiều người sành ăn nhưng không phải ai cũng có thể thưởng thức, đặc biệt với người có cơ địa dễ dị ứng.
Để đảm bảo an toàn, những thực khách lần đầu trải nghiệm món ăn từ tôm rừng chỉ nên nếm thử miếng nhỏ. Nếu thấy cơ thể ổn định, không có biểu hiện dị ứng thì có thể ăn tiếp.
Bọ xít
Nhiều người coi bọ xít là loài côn trùng “ác mộng” nhưng với bà con dân tộc Thái ở Tây Bắc, đây được xem như đặc sản không tốn tiền mua, có hương vị hấp dẫn sau khi chế biến.
Vào độ cuối xuân sang hè, khi các cây nhãn, cây vải đơm hoa, kết trái, cành ra nhiều lộc non, lá sum sê là thời điểm bọ xít tới hút nhựa cây, làm tổ và sinh sản.
Lúc ấy, người dân thường trèo lên cây, rung mạnh các tán lá để bắt bọ xít, chế biến thành thức ăn. Để món ăn chuẩn vị nhất, bà con địa phương thường bắt loại bọ xít non còn chưa mọc ra cánh cứng.
Bọ xít rang lá chanh là đặc sản dân dã nhưng không kém phần nổi tiếng của bà con dân tộc Thái ở một số tỉnh Tây Bắc như Sơn La, Yên Bái. Ảnh: Trang Gái Bản
Sau khi bắt về, người ta ngâm bọ xít vào nước măng chua khoảng 15-20 phút để khử hết mùi hôi.
Bọ xít ngâm xong bị bỏ đầu, cánh, chân và ruột, sau đó rửa lại với nước lần nữa cho sạch, để ráo rồi đem chiên. Người địa phương thường chiên bọ xít với mỡ lợn để món ăn có độ béo ngậy và thơm hơn so với dùng dầu.
