Giữa cao nguyên gió lộng Krông Pa – nơi nắng cháy da, đất đỏ bazan khô rát, người dân địa phương từng có thói quen treo vài dải thịt bò lên giàn bếp, hong một nắng rồi cất giữ trong gùi. Thứ thịt đỏ au ấy từng là món ăn dự trữ mùa mưa, vậy mà giờ đây lại trở thành đặc sản trứ danh Tây Nguyên, có giá lên tới 900.000 đồng/kg và khiến bất kỳ ai thử một lần cũng không thể quên.
Bò một nắng – Từ thực phẩm sống còn thành món ăn “gây nghiện”
Không giống thịt khô thông thường, bò một nắng Krông Pa chỉ được phơi đúng một ngày dưới nắng gắt, để bề mặt se lại, còn bên trong vẫn giữ độ mềm ngọt. Người bản địa chọn loại bò thả rông ăn cỏ tự nhiên, thịt đỏ tươi, thái miếng to bản rồi ướp với sả rừng, ớt hiểm, tiêu rừng – tất cả đều là hương vị gắn liền với rẫy nương, vườn nhà.
Hôm nào trời nắng hanh, người trong làng sẽ cùng nhau treo thịt bò lên giàn tre hoặc tấm phên lớn, phơi duy nhất một nắng, rồi cất lên gác bếp. Khi nào có khách quý tới, hoặc vào dịp cúng lúa mới, đám cưới, lễ hội… mới đem ra nướng. Cái hương thịt quyện khói bếp ấy, mộc mạc mà khiến người ta nhớ mãi.
Muối kiến vàng – Linh hồn chấm đúng điệu
Muối kiến vàng – nghe qua có phần lạ lẫm, nhưng lại là thứ nước chấm “gây tê” huyền thoại chỉ có ở Tây Nguyên. Người dân vào rừng bắt kiến vàng sống trên cây cao – loài kiến có vị chua nhẹ tự nhiên. Sau khi rang chín, kiến được xay nhuyễn cùng muối hột, ớt rừng, vài loại lá thơm bản địa. Thành phẩm là hũ muối có mùi khói rừng, chua mặn cay đậm đà, vừa đưa cơm, vừa nâng tầm mọi món nướng.
Xé miếng bò nướng bằng tay, chấm sâu vào muối kiến, vừa nhai vừa cảm nhận vị chua tê nơi đầu lưỡi – đó không chỉ là một món ăn, mà là trải nghiệm đậm chất hoang dã của đại ngàn.
Từ món ăn sinh tồn đến quà biếu cao cấp
Ngày trước, bò một nắng là cách người Tây Nguyên giữ thịt lâu ngày khi chưa có tủ lạnh. Giờ đây, khi đặc sản vùng cao lên ngôi, món ăn dân dã này lại trở thành đặc sản được săn lùng, không chỉ trong nước mà còn được xuất khẩu đi Hàn Quốc, Nhật, Mỹ...
Hiện tại, bò một nắng Krông Pa được đóng gói hút chân không, bảo quản đông lạnh, bán với giá dao động từ 700.000 – 900.000 đồng/kg, muối kiến vàng từ 100.000 – 150.000 đồng/hũ nhỏ. Nhiều người sẵn sàng bỏ tiền mua vài ký mang đi biếu Tết vì ngon – lạ – sạch và mang bản sắc địa phương rõ rệt.
Với người Jrai, Bahnar hay M’nông, bò một nắng không chỉ là món ăn – mà còn là thước đo sự hiếu khách. Trong các dịp lễ hội, cưới hỏi, tiệc mừng nhà mới hay cúng sức khỏe, thịt bò một nắng nướng than, rượu cần và cơm lam là bộ ba không thể thiếu trên mâm đãi khách.
Người già ở làng vẫn thường nói: “Có ché rượu ngon, có miếng thịt nướng, có muối kiến vàng là đủ vui cả ngày.” Và niềm vui đó, giờ đây đã vượt khỏi ranh giới buôn làng, để trở thành niềm tự hào của cả vùng đất Tây Nguyên.
Nếu có dịp, đừng bỏ lỡ món ăn mang hơi thở đại ngàn
Đi du lịch Gia Lai hay Đắk Lắk, nhiều người không cần mua đặc sản cầu kỳ – họ chỉ cần tìm đúng nơi bán bò một nắng chuẩn vị, xin thêm hũ muối kiến vàng là có thể mang về trọn vẹn hương vị của núi rừng. Bạn có thể đã ăn hàng trăm món bò nướng, nhưng để nếm được cái “tê” nơi đầu lưỡi, mùi nắng gió thoảng qua thớ thịt, và vị chua kỳ lạ từ kiến rừng, thì chỉ có thể là Krông Pa – chỉ có thể là Tây Nguyên.
