Khoảng từ tháng 7, 8 đến tháng 3 âm lịch hằng năm, ở các vùng biển như Sa Huỳnh, Sa Kỳ, Sa Cần…, người dân Quảng Ngãi lại nhộn nhịp đi tìm, bắt con cúm núm.
Cúm núm (hay con cúm) là một loài cua thường sinh sống ở khu vực sát bờ biển, khác với con cúm núm (còn gọi là gà nước, một loài chim sống theo cặp, ở miền Tây). Chúng vừa giống ghẹ vừa giống cua, cũng 8 cẳng, 2 càng nhưng ngắn và dẹt.
Cúm núm có ở một số vùng biển Việt nhưng phổ biến hơn cả là ở Quảng Ngãi. Ảnh: Bếp bên sườn đồi
Cúm núm đào hang sống ở đáy nước, đến mùa sinh sản thường trôi theo sóng biển, dạt vào bờ. Loài vật này có lớp vỏ cứng, mai màu xanh hoặc ngả vàng, nhiều đốm li ti. Phần bụng màu trắng sữa, càng và chân màu vàng nhạt.
Anh Minh Du, ngư dân ở huyện Phổ Đức (Quảng Ngãi) cho biết, thời điểm tháng 7, 8 âm lịch là lúc con cúm núm đạt chất lượng nhất. Đây là giai đoạn sinh trưởng mạnh của loài vật này nên thịt chắc, ngọt và nhiều gạch béo ngậy, thơm ngon.
Để bắt cúm núm, bà con địa phương thường đặt mồi câu ở nơi nước nông, chờ chúng bám vào mồi thì dùng vợt để vớt. Mồi câu thường là các loại cá như cá thuẩn, cá mối... Cá càng tanh càng tốt. Cúm núm ngửi thấy mùi sẽ tìm đến để ăn.
Cúm núm có kích thước khá nhỏ, nhỉnh hơn cua đồng, thường bằng khoảng 2 đầu ngón tay. Ảnh: Thế Linh
Một cách đơn giản khác là người ta đi dọc bờ biển, thấy cúm núm theo sóng dạt vào bờ thì vớt ngay. Đặc biệt, những chỗ có xác cá nổi thường dễ có cúm núm vì chúng bu vào để kiếm thức ăn.
“Khi sóng rút xuống, cúm núm sẽ nhanh chóng đùn cát che kín thân, làm nơi ẩn nấp.
Người dân có kinh nghiệm chỉ cần nhìn chỗ cát lạ là biết ngay có con cúm núm bên trong. Nếu thuận lợi, chỉ trong vài giờ, mỗi người có thể bắt 3-5kg cúm núm là bình thường”, anh Du tiết lộ.
Món cúm núm rang me được ưa chuộng ở Quảng Ngãi. Ảnh: Thế Linh
Theo ngư dân này, cúm núm giống như cua nên có thể chế biến thành nhiều món ăn như hấp sả, nấu canh, làm bún riêu… nhưng ngon và phổ biến hơn cả là rang me.
Đây là món ngon khoái khẩu của cả người dân địa phương lẫn du khách khi du lịch Quảng Ngãi.
Cúm núm sau khi bắt về đem rửa sạch, tách mai, vặt càng và chân để riêng. Phần thân sẽ được rang qua với mỡ hoặc dầu ăn cho tới khi chín tới, vỏ chuyển sang màu đỏ cam thì xúc ra, để riêng.
Tiếp đến, người ta phi thơm hành, tỏi, thêm sả ớt và nêm nếm gia vị vừa ăn, sau đó cho cúm núm vào đảo cùng. Chờ khoảng vài phút cho món ăn ngấm vị thì đổ thêm nước cốt me vào.
Cúm núm có phần thịt chắc, ngọt, ăn ngon không kém ghẹ, cua. Ảnh: Thế Linh
Công đoạn này phải đảo đều tay để các nguyên liệu hòa quyện mùi vị và không bị cháy, khê.
Cúm núm rang me được nhận xét là có độ giòn tan, ăn nhai rôm rốp. Thịt cúm ngọt, đậm đà, đủ vị mặn, ngọt, chua, cay.
Cúm núm có thể sơ chế, nấu như canh hoặc riêu cua, vị béo ngậy, ngọt thơm. Ảnh: Bếp bên sườn đồi
Anh Du cho hay, dù cúm núm không nhiều thịt như ghẹ, cua nhưng thịt chắc, béo. Đặc biệt, phần gạch thu được từ mai của cúm núm đem chế biến có màu vàng ruộm, béo ngậy và dậy mùi thơm đặc trưng.
“Cúm núm cũng có thể nấu như canh cua hoặc riêu cua vì nhiều gạch, giúp món ăn có vị ngọt tự nhiên và trông hấp dẫn hơn.
Ngoài các món trên, cách đơn giản nhất là đem cúm núm hấp với sả, ớt, chấm muối tiêu chanh. Món này dễ làm và giữ được mùi vị nguyên bản của cúm núm”, anh chia sẻ.
Ở Quảng Ngãi, các món ăn chế biến từ cúm núm đã xuất hiện trong thực đơn của một số nhà hàng, quán ăn ven biển của địa phương. Thông thường, mỗi món có giá từ 70.000-100.000 đồng/đĩa, đủ cho 2-3 người thưởng thức.
