Giữa những dải núi non trùng điệp và dòng sông Quây Sơn uốn lượn, chợ phiên Pò Tấu tại xã Chí Viễn, huyện Trùng Khánh, Cao Bằng không chỉ là một trung tâm giao thương đơn thuần mà còn hiện hữu như một "bảo tàng sống" đầy ắp hơi thở văn hóa của đồng bào các dân tộc vùng cao.
Vị trí đắc địa tại xóm Pò Tấu, trên tuyến tỉnh lộ 206 và cách không xa Thác Bản Giốc hùng vĩ, biến nơi đây thành một cửa ngõ quan trọng, mở ra cánh cửa để du khách khám phá một Cao Bằng nguyên sơ và chân thực. Với diện tích 44,52 km² và dân số hơn 4.000 người, xã Chí Viễn được thiên nhiên ưu ái ban tặng dòng Quây Sơn, không chỉ là nguồn sống mà còn là mạch nguồn nuôi dưỡng vẻ đẹp của những thắng cảnh lân cận, tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình, mời gọi mọi bước chân lữ khách.
Nhịp điệu sống động của Pò Tấu được định hình bởi lịch họp chợ cố định theo âm lịch vào các ngày mùng 1, 6, 11, 16, 21 và 26 hàng tháng – một chu kỳ 5 ngày một phiên đặc trưng của các chợ vùng cao, nơi thời gian dường như trôi chảy theo một quy luật rất riêng, kết nối quá khứ với hiện tại. Để cảm nhận trọn vẹn không khí sôi động và náo nhiệt nhất, du khách nên đến chợ từ rất sớm, khi sương sớm còn bảng lảng trên đỉnh núi và người dân từ khắp các bản làng đã tấp nập đổ về, khoác lên mình những bộ trang phục thổ cẩm rực rỡ. Chợ thường chỉ họp trong nửa buổi sáng rồi dần vãn, để lại dư âm của những cuộc gặp gỡ, trao đổi, và những câu chuyện chưa kể.
Pò Tấu là điểm hẹn của sự đa dạng văn hóa, nơi các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Lô Lô, Sán Chỉ và Kinh cùng hòa mình vào một không gian chung. Đối với đồng bào vùng cao, chợ phiên vượt xa ý nghĩa của một nơi mua bán; nó là nơi gặp gỡ, trao đổi thông tin sau những ngày lao động vất vả, là không gian giao lưu tình cảm và kết nối cộng đồng. Chợ còn là địa điểm hò hẹn lãng mạn của nam nữ thanh niên, nơi họ khoác lên mình những bộ trang phục đẹp nhất, cất lên những điệu múa mềm mại và tiếng hát trong veo để thu hút người thương, biến mỗi phiên chợ thành một ngày hội văn hóa đầy màu sắc và cảm xúc.
Bước chân vào chợ Pò Tấu, du khách sẽ lạc vào một thế giới của hương vị và sắc màu, nơi hội tụ vô vàn sản vật núi rừng và nông sản địa phương đặc trưng. Từ những trái mác mật tròn căng, thanh mát – đặc sản nổi tiếng của Trùng Khánh, đến những hạt dẻ bùi thơm được thu hoạch vào đầu mùa thu; hay các loại đào, táo, lê tươi ngon theo mùa. Chợ còn tràn ngập măng tươi dồi dào vào mùa, ngô, thóc, các loại rau rừng tươi xanh, mật ong, nấm hương, mộc nhĩ – tất cả đều là tinh hoa từ mảnh đất này. Đặc biệt, đây còn là nơi trao đổi các loại thảo dược và dược liệu quý hiếm như cây xuyên tâm, nấm ngọc cẩu, mật gấu, chè dây, chè đắng, nụ tam thất, táo mèo, nấm linh chi, củ nghiến, tầm gửi, ba kích, hà thủ ô, mang đến những bài thuốc quý giá từ kho tàng tự nhiên.
Hành trình khám phá Pò Tấu sẽ thiếu sót nếu bỏ qua những món ăn truyền thống hấp dẫn. Du khách có thể thưởng thức ngay tại chợ những đặc sản như bánh trời (pẻng phạ) – món bánh truyền thống của người Tày, Nùng, bánh ngải, khẩu slì, tương bần đậm đà, bánh khảo hay chè lam. Tất cả đều gói ghém hương vị mộc mạc mà quyến rũ của núi rừng. Để phục vụ tốt hơn du khách và bà con, chợ Pò Tấu đã được đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại từ năm 2008, với đình chợ rộng rãi, nhà Ban quản lý, hệ thống vệ sinh, bãi đỗ xe và sân chợ bê tông.
Chuyến đi đến Pò Tấu sẽ thêm phần phong phú khi kết hợp thăm quan các điểm đến lân cận như Thác Cò Là – một thắng cảnh tuyệt đẹp được ví như "Bản Giốc thu nhỏ" với ba tầng thác hùng vĩ, hay khám phá cảnh quan quanh Thủy điện Thoong Gót với dòng sông Quây Sơn uốn lượn và những khối đá phủ rêu phong, nơi du khách có thể trải nghiệm đi bè mảng bằng tre qua sông, hòa mình vào không gian kỳ vĩ của thiên nhiên. Từ Hà Nội, du khách có thể di chuyển bằng xe khách để đến Trùng Khánh, sau đó tiếp tục hành trình đến Pò Tấu. Mùa thu (tháng 9-10) được xem là thời điểm lý tưởng nhất để ghé thăm, khi cảnh quan chuyển mình rực rỡ và thời tiết dịu mát.
Chợ phiên Pò Tấu không chỉ là một điểm du lịch hấp dẫn mà còn là một cầu nối văn hóa, giúp du khách hiểu sâu sắc hơn về đời sống, phong tục và tâm hồn của người dân vùng cao Cao Bằng. Đây thực sự là một trải nghiệm văn hóa đặc sắc không thể bỏ lỡ, một hành trình khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn của miền đất biên cương đầy sức sống này.
