Rau chút chít – loại rau có cái tên ngộ nghĩnh ẩn chứa một hương vị độc đáo và những giá trị bất ngờ. Từ những bờ ao, ven suối mộc mạc, chút chít bỗng trở thành một món rau được các bà nội trợ săn lùng, với mức giá lên tới 120.000 đồng/kg trên các sàn thương mại điện tử.
Chút chít, hay còn được biết đến với những tên gọi khác như dương đề, ngưu thiệt, lưỡi bò, trút trít, thuộc họ rau răm (Polygonaceae). Đây là một loài thực vật thân thảo nhỏ, cao trung bình từ 40 đến 120 cm. Thân cây mọc thẳng, ít phân nhánh, lá cây gần gốc thường lớn hơn lá ở phía trên, có phiến hẹp và hơi nhọn ở hai đầu. Hoa chút chít tập trung thành chùy ở ngọn, với rất nhiều hoa trên mỗi cụm, cuống hoa mảnh mai dài khoảng 1-2 cm. Quả có hình ba cạnh, nằm gọn trong bao hoa.
Loài cây này thường sinh trưởng mạnh mẽ ở những vùng đất ẩm ướt, chẳng hạn như ven sông, suối, ao hồ hoặc dọc theo lề đường. Mùa mưa, đặc biệt từ tháng 8 đến tháng 10, là thời điểm lý tưởng để chút chít phát triển xanh tốt.
Về nguồn gốc tên gọi, người dân địa phương kể rằng "chút chít" xuất phát từ trò chơi dân gian của trẻ em. Những đứa trẻ thường dùng hai chiếc lá của cây cọ xát vào nhau, tạo ra âm thanh đặc trưng nghe như tiếng "chút chít". Từ đó, cái tên này trở nên quen thuộc và đi vào đời sống, gắn liền với hình ảnh một loài rau mọc dại, gần gũi.
Tại Việt Nam, chút chít phân bố khá rộng rãi, từ vùng đồng bằng đến miền núi. Đặc biệt, loại rau này phổ biến ở các tỉnh Tây Nguyên và Đông Nam Bộ như Đắk Lắk, Đắk Nông, Bình Phước, và Tây Ninh. Ngoài ra, chút chít cũng được tìm thấy ở những nơi có khí hậu mát mẻ như Sa Pa (Lào Cai). Trước đây, chút chít mọc tràn lan quanh các khu vực ao hồ, xanh tốt mỗi khi trời mưa, là món ăn quen thuộc của nhiều gia đình.
Điều làm nên sức hấp dẫn của chút chít không chỉ là sự mộc mạc, gần gũi mà còn ở hương vị độc đáo, khó lẫn. Lá rau chút chít có vị chua nhẹ đặc trưng, một vị chua thanh mát mà không gắt. Chính vị chua này khiến nó trở thành một nguyên liệu linh hoạt trong nhiều món ăn.
Trước đây, người dân ở các vùng quê thường hái chút chít về ăn sống kèm với các loại rau thơm khác như xà lách, tía tô, tạo nên một sự kết hợp hài hòa, kích thích vị giác. Rau chút chít luộc chấm với mắm nêm, mắm cá cũng là một món ăn dân dã mà đầy sức lôi cuốn, mang đậm hương vị đồng quê. Với vị chua dịu, chút chít còn được dùng trong các món lẩu, giúp cân bằng vị béo và tăng thêm độ hấp dẫn cho nước dùng. Thậm chí, nhiều gia đình còn chế biến chút chít thành các món súp đặc biệt, khai thác tối đa hương vị tự nhiên của loại rau này.
Những ai đã từng thưởng thức chút chít đều thừa nhận rằng, dù là rau mọc hoang dại, hương vị của nó lại vô cùng ngon và độc đáo. Sự kết hợp giữa vị chua nhẹ, giòn giòn khi ăn sống hay mềm mại khi được chế biến đã tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên.
Trong những năm gần đây, chút chít đã vượt ra khỏi lũy tre làng, bước chân vào các đô thị lớn và nhanh chóng trở thành một "đặc sản" được săn đón. Điều này có thể thấy rõ qua việc giá của chút chít tươi trên các trang thương mại điện tử và chợ online có thể lên tới 120.000 đồng/kg – một mức giá không hề nhỏ cho một loại rau dại.
Tuy nhiên, lượng cung chút chít trên thị trường vẫn còn hạn chế. Bởi lẽ, chút chít chủ yếu mọc tự nhiên và chưa có mô hình trồng trọt quy mô lớn nào được triển khai. Điều này tạo nên sự khan hiếm, đẩy giá thành lên cao và khiến chút chít trở thành một mặt hàng được nhiều người săn lùng, đặc biệt là những người muốn tìm kiếm hương vị lạ miệng hoặc hoài niệm về tuổi thơ.
Không chỉ dừng lại ở rau tươi, các sản phẩm từ chút chít đang dần được đa dạng hóa để đáp ứng nhu cầu thị trường và khai thác triệt để giá trị của cây. Hiện nay, nhiều cửa hàng đã bắt đầu kinh doanh chút chít khô, hạt và rễ cây.
Hạt chút chít, khi đã già, có thể được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau. Sau khi giã nhỏ và ngâm với nước nóng từ 4 đến 5 lần để loại bỏ vị chát, hạt chút chít có thể dùng để nấu cháo, làm bánh, hoặc thậm chí ép lấy dầu. Đây là một tiềm năng lớn cho ngành chế biến thực phẩm, tạo ra những sản phẩm mới lạ và bổ dưỡng.
Bên cạnh đó, rễ của những cây chút chít lâu năm cũng được tận dụng để ngâm rượu, tạo ra một loại đồ uống độc đáo với hương vị đặc trưng, hứa hẹn sẽ làm phong phú thêm danh mục sản phẩm từ loại cây này.
