Giữa nhịp sống hiện đại ngày càng hối hả, con người dường như đang có xu hướng quay trở về với thiên nhiên, tìm lại những giá trị mộc mạc từ đất trời. Trong dòng chảy ấy, không ít món ăn từng bị lãng quên ở chốn đồng quê bỗng trở thành đặc sản quý giá.
Hẹ nước – loại rau mọc dại ven mương ruộng chính là một ví dụ điển hình. Từ thứ cỏ dại bị bỏ rơi, hẹ nước giờ đây được ví như “lộc trời”, xuất hiện trên mâm cơm phố thị với mức giá không hề rẻ, nhưng vẫn được ưa chuộng nhờ vị ngon thanh mát và giá trị dinh dưỡng tự nhiên.
Hình ảnh cây hẹ nước sau khi được người dân thu hoạch.
Loài cây này có tên khoa học là Alisma plantago-aquatica, còn được dân gian gọi bằng nhiều cái tên khác nhau như trạch tả, rau hẹ nước, cỏ thơm nước. Cây thường mọc hoang ở những nơi có nước ngập như mương rạch, ao hồ, ruộng lúa, đìa cá – đặc biệt là ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ.
Vào mùa nước nổi (thường từ tháng 6 đến tháng 8 âm lịch), khi nước dâng cao, hẹ nước phát triển mạnh, thân lá mập mạp, mọng nước, dài đến 50–60cm, trông như cây hẹ thông thường nhưng có vị ngọt dịu, thơm thoảng và độ giòn đặc trưng.
Không chỉ được ưa chuộng vì lành tính và sạch sẽ, hẹ nước còn chứa nhiều giá trị dinh dưỡng đáng chú ý.
Theo y học cổ truyền, hẹ nước (trạch tả) có tính mát, vị ngọt nhạt, tác động vào kinh thận và bàng quang. Nó có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, giải độc gan, tiêu viêm, hỗ trợ điều trị ho, viêm họng, phù thũng do thận và giúp làm mát cơ thể.
Trong khi đó, y học hiện đại cũng chỉ ra rằng loại rau này chứa nhiều vitamin A, C, K, sắt, magie và chất xơ, tốt cho tiêu hóa, xương khớp, mắt và da. Ăn hẹ nước thường xuyên không chỉ giúp nhuận tràng, giải nhiệt mà còn làm đẹp da và hỗ trợ tăng sức đề kháng.
Từ một món ăn dân dã, hẹ nước đã len lỏi vào mâm cơm của nhiều gia đình thành thị, thậm chí xuất hiện trong thực đơn của các nhà hàng chuyên món đồng quê. Nhưng ngon nhất là chấm với mắm kho. Ngoài ra, hẹ nước còn được chế biến thành nhiều món ngon khác như hẹ nước xào thịt bò, canh hẹ nấu tôm, hoặc luộc chín tới rồi chấm nước kho cá, kho thịt.
Nhiều món ăn ngon, mang đậm hương vị quê hương từ hẹ nước.
Điều thú vị là hẹ nước không cần gieo trồng, chăm sóc hay bón phân như các loại rau khác. Phần lớn sản lượng vẫn được thu hái từ tự nhiên, người dân phải lội ruộng, ngâm mình dưới nước để nhổ từng bụi, rồi rửa sạch kỹ lưỡng từng cọng vì rau dễ dính bùn. Cũng bởi công đoạn vất vả và sản lượng có hạn theo mùa nên hẹ nước càng thêm quý.
Giờ đây, thứ rau từng bị coi là “cỏ dại” mọc bên bờ ruộng lại được gắn mác “rau sạch tự nhiên”, trở thành món ngon được người tiêu dùng thành thị săn đón. Trong guồng quay hiện đại, giữa bao thực phẩm công nghiệp, một bó hẹ nước giòn ngọt, mát lành lại khiến người ta chợt nhớ về bữa cơm quê nhà. Chính sự mộc mạc ấy đã khiến hẹ nước được nâng niu, trân trọng như một phần hồn quê giữa lòng phố thị.
