Khi nhắc đến ẩm thực miền Tây Nam Bộ, người ta thường nghĩ đến những món ăn dân dã, đậm đà hương vị đồng quê như cá linh kho mắm, canh chua bông điên điển, hay bánh xèo miền sông nước. Nhưng bên cạnh đó, miền Tây còn nổi danh với những đặc sản khiến không ít người… hoảng hồn ngay từ cái nhìn đầu tiên – thậm chí có người vừa thấy đã “chạy mất dép”. Tuy nhiên, với người bản xứ, đó lại là món ngon không thể thiếu trong bữa cơm đồng quê. Trong số đó, phải kể đến hai cái tên "nặng ký": thịt chuột đồng và đuông dừa – những món ăn khiến người ngoài e dè, nhưng lại khiến dân miền Tây và cả những người nổi tiếng như Ngọc Trinh say mê.
Thịt chuột – Món ăn “gây sốc” nhưng lại khiến Ngọc Trinh nghiện từ bé
Chuột đồng – cái tên đủ khiến nhiều thực khách thành thị rùng mình, lại là một nguyên liệu nức tiếng nơi vùng đất ngập nước Đồng Tháp Mười. Với người miền Tây, chuột đồng là thứ “của ngon vật lạ” từ lâu đã hiện diện trong bữa ăn gia đình, xuất hiện tại các quán nhậu bình dân và dần len lỏi vào thực đơn của những nhà hàng chuyên món miền Tây.
Khác với định kiến về loài gặm nhấm mang tiếng bẩn thỉu, chuột đồng ở miền Tây chỉ ăn lúa, bắp, khoai mì và các loại mầm cây nên được xem là “sạch”, thậm chí còn thơm ngon và béo ngậy. Chúng xuất hiện quanh năm nhưng ngon nhất là vào mùa nước nổi hoặc ngay sau vụ gặt – thời điểm lý tưởng để người dân bẫy chuột mang về chế biến.
Một trong những người nổi tiếng từng công khai bày tỏ tình yêu đặc biệt với món ăn này chính là người mẫu Ngọc Trinh. Cô không ngần ngại chia sẻ: “Trinh ăn thịt chuột từ khi còn rất nhỏ và bị nghiện luôn đến giờ. Trinh cũng không hiểu tại sao mọi người lại sợ dữ vậy? Nếu ăn thử một lần, Trinh nghĩ mọi người sẽ bị nghiện giống Trinh đó, vì nó rất là ngon, thịt rất ngọt…”. Với cô, thịt chuột là món ăn gắn liền với ký ức tuổi thơ, đến mức thường xuyên đem ra đãi bạn bè mỗi khi có dịp.
Thịt chuột đồng được người miền Tây chế biến phong phú: chuột xào lăn, chuột nướng chao, khìa nước dừa, luộc lá chanh, áp chảo, rán tỏi ớt… Nhưng được ưa chuộng và phổ biến nhất vẫn là chuột nướng lu (hay còn gọi chuột quay lu).
Để món ăn đạt độ ngon chuẩn vị, người ta chọn những con chuột đồng to khỏe, nặng từ 3–4 lạng trở lên. Sau khi sơ chế kỹ lưỡng, làm sạch và khử mùi bằng nước muối hoặc rượu, thịt chuột được tẩm ướp cùng sả, tỏi, ớt, mắm, ngũ vị hương và sa tế để tạo mùi thơm đậm đà. Chuột sau đó được móc vào xiên sắt, thả vào lu nướng kín, cứ khoảng 10 phút lại mở nắp trở mặt, cuối cùng phết thêm mật ong để tạo lớp da bóng giòn, lên màu bắt mắt.
Khi chín, món ăn dậy mùi thơm nức, da giòn rụm, phần thịt bên trong mềm mọng, ngọt lịm và béo bùi. Người ăn có thể chấm muối ớt, ăn kèm rau thơm, chuối chát, cà chua, dưa leo… tạo nên tổng hòa hương vị vừa dân dã, vừa khó quên.
Dù món thịt chuột vẫn còn “gây tranh cãi” và e dè với phần lớn thực khách lần đầu tiếp xúc, nhưng với những ai đủ dũng cảm nếm thử, nhiều người lại bị chinh phục bởi hương vị ngọt thanh, mềm thơm của loại thịt được ví như “heo sữa quay của ruộng đồng”. Nhờ đó, thịt chuột ngày càng được ưa chuộng, trở thành món đặc sản có mặt tại nhiều quán ăn, nhà hàng miền Tây, góp phần tôn vinh ẩm thực bản địa độc đáo.
Đuông dừa – Cơn ác mộng của người yếu vía, “quà tặng” trời cho với người miền Tây
Nếu như thịt chuột khiến người ta phải rùng mình vì định kiến, thì đuông dừa lại khiến người yếu bóng vía… á khẩu ngay từ cái nhìn đầu tiên. Những con đuông trắng sữa, to cỡ ngón tay, ngọ nguậy trong bát nước mắm ớt có lẽ là hình ảnh gây “sốc thị giác” với không ít người lần đầu nhìn thấy.
Đuông dừa là ấu trùng của một loài bọ rầy, sinh sống bên trong thân cây dừa – nơi chúng đục khoét, phá hủy phần ngọn khiến cây dừa héo úa. Khi cây dừa chết là lúc đuông dừa đạt độ béo nhất – và cũng là thời điểm người dân đốn hạ cây để khai thác “món ngon trời cho” này.
Ở miền Tây, đặc biệt là Bến Tre – thủ phủ của rừng dừa – đuông dừa không chỉ phổ biến mà còn là thứ quà quý, không phải mùa nào cũng có. Vì thế, món ăn từ đuông dừa không chỉ gây tò mò mà còn được xếp vào hàng đặc sản hiếm.
Đuông dừa có thể chế biến thành nhiều món: đuông chiên bơ thơm béo ngậy; đuông nướng ăn kèm rau sống chấm mắm me chua cay; hay cầu kỳ hơn là đuông hấp xôi – một sự kết hợp lạ miệng giữa vị béo bùi của đuông và vị dẻo thơm của nếp.
Nhưng đặc biệt và gây “tranh cãi” nhất vẫn là món đuông sống chấm nước mắm ớt. Để làm sạch, người ta thả đuông vào bát rượu trắng cho chúng thải sạch tạp chất, sau đó rửa lại rồi thả vào chén nước mắm ớt cay nồng. Những con đuông béo mập vẫn còn ngọ nguậy được gắp ăn trực tiếp – cách thưởng thức khiến nhiều người “rợn tóc gáy”. Nhưng với người đã quen, đó lại là cách cảm nhận trọn vẹn vị béo ngậy, tan chảy như lòng đỏ trứng gà của món đặc sản này.
Chưa dừng lại ở đó, người miền Tây còn phân biệt các loại đuông khác nhau: ngoài đuông dừa còn có đuông đủng đỉnh(sống trong cây đủng đỉnh) và đuông chà là. Theo kinh nghiệm dân gian, đuông đủng đỉnh ngon nhất khi nấu cháo, còn đuông chà là khi đem nướng sẽ dậy mùi thơm đặc trưng khó cưỡng.
Dù bị xếp vào nhóm những món ăn “kinh dị” với người ngoài, thịt chuột đồng và đuông dừa vẫn tồn tại và phát triển như một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực miền Tây. Đằng sau sự e dè là cả một câu chuyện về nguồn gốc, thói quen sinh hoạt, điều kiện tự nhiên và lòng tự hào của người bản địa với những gì thiên nhiên ban tặng.
Ẩm thực không chỉ là chuyện ăn uống – mà còn là câu chuyện của vùng đất, của ký ức, của truyền thống. Và đôi khi, chính những món “kén người” nhất lại là minh chứng rõ ràng cho cá tính và bản sắc riêng biệt của một nền văn hóa.
