Giữa đại ngàn Tây Bắc hùng vĩ, nơi những bản làng ẩn mình trong sương sớm, ẩm thực của các dân tộc thiểu số luôn ẩn chứa những điều bất ngờ thú vị. Và ở huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, có một món ăn tưởng chừng dân dã nhưng lại mang đậm dấu ấn văn hóa của người Cống – một trong năm dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn, chính là nộm chít non. Món ăn này không chỉ là một phần của bữa cơm truyền thống mà còn là minh chứng cho sự tinh tế, sáng tạo trong cách chế biến và bảo tồn giá trị ẩm thực của cộng đồng người Cống.
Mường Tè, một huyện biên giới thuộc tỉnh Lai Châu, là nơi sinh sống của 10 dân tộc anh em trải dài trên 14 xã, thị trấn. Trong bức tranh đa sắc văn hóa ấy, người Cống nổi bật như một điểm nhấn đặc biệt. Dù chỉ với khoảng 220 hộ và hơn 1.000 nhân khẩu, tập trung chủ yếu tại xã Nậm Khao, người Cống đã và đang kiên cường gìn giữ những giá trị văn hóa, phong tục tập quán cùng kho tàng ẩm thực truyền thống phong phú của mình. Giữa bộn bề cuộc sống hiện đại, họ vẫn duy trì những nét đặc trưng riêng biệt, tạo nên sức hút khó cưỡng đối với du khách và những người yêu khám phá văn hóa bản địa.
Trong số vô vàn món ăn độc đáo của người Cống, nộm chít non là cái tên đặc biệt gây ấn tượng mạnh. Người ta vẫn thường biết đến cây chít qua những chiếc chổi quét nhà giản dị, nhưng ít ai ngờ rằng, những búp chít non lại có thể trở thành nguyên liệu chính cho một món nộm thanh mát, đậm đà hương vị núi rừng.
Nguồn gốc của món nộm chít non gắn liền với cuộc sống mưu sinh trên nương rẫy của người Cống. Các cụ cao niên kể lại, ngày xưa, khi lên nương làm rẫy, những búp chít non mọc hoang dại đã trở thành món ăn vặt giải nhiệt tức thì cho những người lao động mệt nhọc. Dần dần, nhận thấy hương vị độc đáo của búp chít, người Cống đã mang về nhà, thử nghiệm chế biến và tạo nên một món nộm có một không hai.
Để có được món nộm chít non trứ danh, người Cống rất kỹ lưỡng trong việc lựa chọn nguyên liệu. Những búp chít non được chọn phải là loại mềm, có màu xanh nhạt, còn tươi rói. Sau khi hái về, chít non được rửa sạch nhiều lần, sau đó ngâm trong nước muối loãng để loại bỏ hoàn toàn vị chát đặc trưng. Công đoạn tiếp theo là chần nhanh qua nước sôi để búp chít đạt độ chín vừa phải, giữ được độ giòn mà vẫn loại bỏ hết vị đắng ban đầu.
Linh hồn của món nộm chít non nằm ở phần nước trộn. Nước trộn được pha chế cầu kỳ từ những gia vị quen thuộc như nước mắm, đường, chanh, ớt, tỏi, nhưng quan trọng nhất là phải đạt được tỉ lệ hài hòa để tạo nên vị chua, cay, mặn, ngọt cân bằng. Sau khi chít non đã được xử lý và làm nguội, chúng được trộn đều với nước trộn, thêm chút rau thơm thái nhỏ và đặc biệt không thể thiếu quả cóc rừng – nguyên liệu tạo nên vị chua thanh đặc trưng và lạc rang giã nhỏ để tăng thêm độ bùi béo.
Món nộm chít non khi hoàn thành có màu xanh mướt đẹp mắt, tỏa ra mùi thơm dịu nhẹ của rau mùi, vị chua của cóc rừng hòa quyện cùng vị hơi đắng nhẹ, hậu ngọt của búp chít, chút cay nồng của ớt và vị bùi của lạc rang. Tất cả tạo nên một bản giao hưởng hương vị khó quên, khiến bất kỳ ai chỉ cần thưởng thức một lần là nhớ mãi. Đây không chỉ là một món ăn độc đáo mà còn là món khai vị tuyệt vời trong các bữa tiệc, giúp kích thích vị giác và làm tăng thêm sự hấp dẫn cho bữa ăn.
Bên cạnh hương vị lôi cuốn, nộm chít non còn được biết đến với những giá trị dinh dưỡng đáng kể. Món ăn này không chỉ ngon miệng mà còn có tác dụng giải nhiệt, thanh lọc cơ thể, rất phù hợp với khí hậu nóng ẩm của vùng núi. Sự kết hợp của các nguyên liệu tự nhiên, tươi sạch đã làm cho nộm chít non trở thành một lựa chọn lý tưởng cho sức khỏe.
Trong mỗi mâm cơm truyền thống của người Cống, đặc biệt là vào những dịp lễ Tết hay những buổi quây quần gia đình, nộm chít non là món ăn không thể thiếu. Nó không chỉ đơn thuần là một món ăn mà còn là biểu tượng của sự no ấm, sung túc và là niềm tự hào về ẩm thực của dân tộc mình. Cùng với các món ăn đặc trưng khác như bê hấp, thịt bò gác bếp, thịt trâu gác bếp, cá sấy khô hay các loại bánh truyền thống, nộm chít non đã góp phần tạo nên bức tranh ẩm thực đa dạng, hấp dẫn của người Cống.
Đối với du khách khi đặt chân đến Mường Tè, việc được khám phá và thưởng thức món nộm chít non là một trải nghiệm độc đáo, vượt xa sự mong đợi. Món ăn này không chỉ khiến họ ngạc nhiên bởi sự sáng tạo trong chế biến mà còn giúp họ hiểu thêm về văn hóa, đời sống và sự khéo léo của người dân nơi đây. Nộm chít non chính là một lời mời gọi đầy hấp dẫn, thôi thúc du khách khám phá sâu hơn về vùng đất Mường Tè đầy bí ẩn và quyến rũ này.
Nộm chít non không chỉ là một món ăn dân dã mà đã trở thành một đặc sản, một niềm tự hào của người Cống ở Mường Tè, Lai Châu. Nó là minh chứng sống động cho sự bền bỉ gìn giữ văn hóa, sự tinh tế trong ẩm thực và khả năng biến hóa những nguyên liệu tưởng chừng đơn giản thành món ăn độc đáo. Với hương vị khó quên và những giá trị dinh dưỡng, nộm chít non xứng đáng là một điểm nhấn không thể bỏ qua trong hành trình khám phá ẩm thực Tây Bắc.
