Bánh đa Kế chính là một trong những món ăn đặc sản khi nhắc tới Bắc Giang. Với những ai đã có dịp đến với Bắc Giang và đi ngang qua khu vực quốc lộ 1 thuộc địa phận xã Dĩnh Kế, chắc hẳn sẽ rất bất ngờ với hình ảnh những hàng dài bánh tráng được phơi nắng hai bên đường. Đây là món ăn đặc sản rất nổi tiếng và là niềm tự hào bao đời nay của người dân nơi đây.
Bánh đa Kế - đặc sản Bắc Giang
Làng Kế là ngôi làng cổ thuộc xã Dĩnh Kế (thành phố Bắc Giang), xã có 11 thôn, trong đó có sáu thôn làm bánh đa. Xuất phát từ tên làng, lâu nay người dân trong vùng thường gọi là bánh Kế. Theo nhiều người kể lại, từ xa xưa, người dân đã làm bánh đa để ăn hàng ngày, trở thành món chống đói và nuôi sống cả làng.
Ban đầu nghề làm bánh đa chỉ là một nghề phụ, dần dần làm bánh đa đã trở thành nghề chính của người dân. Nhiều hộ gia đình khấm khá lên nhờ bánh đa, từ đó họ gắn bó và say mê với món quà quê rất đỗi quen thuộc này.
Bánh đa Kế hay bị nhầm lẫn với bánh đa kê, thực chất là hai loại bánh khác nhau. Bánh đa Kế xuất phát từ tên làng sản xuất, còn bánh đa kê là từ nguyên liệu gồm có bánh đa và kê đậu xanh.
Chiếc bánh đa Kế to, thơm ngon khác hẳn loại thường
Bánh đa Kế có từ lâu đời, là một sản phẩm truyền thống chứa đựng sự công phu, khéo léo và tinh tế của người dân. Làm bánh theo kiểu của người Kế thoạt nhìn rất đơn giản, nhưng thực ra lại đòi hỏi sự công phu, khéo léo.
Nguyên liệu chính để tạo nên những chiếc bánh đa kế đậm đà hương vị quê hương là gạo, người ta phải chọn lựa loại gạo ngon đem đi ngâm nước đến khi hạt căng mọng rồi mới mang xay nhuyễn đến khi tạo thành thứ bột vừa mịn màng vừa trắng muốt như bông. Ngoài gạo ngon thì người ta còn sử dụng thêm các nguyên liệu khác để tạo độ béo bùi cho bánh là vừng đen, vừng trắng và đậu phộng (lạc).
Các công đoạn làm bánh cầu kỷ, tỉ mỉ
Theo kinh nghiệm của những người làm nghề lâu năm để có những chiếc bánh đa Kế thơm ngon hảo hạng thì khâu quan trọng nhất chính là tráng bánh. So với nhiều nơi khác, bánh đa Kế được tráng với nhiều bước cầu kỳ và khác biệt.
Bánh sẽ được tráng trên nồi hơi và làm hoàn toàn thủ công, khi tráng người làm cần nhẹ tay và trải trãi thật phẳng, đều thì những chiếc bánh ra lò mới đẹp và không bị rách.
Đặc biệt người ta không chỉ tráng một lần như các loại bánh tráng thông thường mà với bánh đa Kế người ta sẽ tráng 2 lần, khi lớp đầu tiên vẫn còn hơi ướt, lớp bánh thứ hai sẽ được trải đều lên.. Khi bánh đã chín thì khéo léo dùng một ống nứa to, dài quấn lớp bánh quanh ống lấy ra khỏi nồi hơi rồi trải đều trên phên.
Làm bánh đa cần tay nghề khéo léo
Khi rắc thêm vừng và đậu phộng đã giã dập lên mặt bánh, người ta sẽ rắc tập trung trên một mặt và trải đều ra xung quanh chứ không rắc hai mặt.
Sau khi tráng bánh thì công đoạn phơi cũng rất kỳ công, bánh sẽ được phơi hai lần cho thật khô kiệt và nắng phơi bánh người ta cũng phải chọn thời điểm nắng đẹp không nhạt mà cũng không quá gay gắt.
Khi bánh bắt đầu se mặt thì sẽ được gỡ khỏi phên, lúc gỡ cũng phải thật nhẹ nhàng, khéo léo để bánh không bị vỡ và phơi tiếp để bánh giòn tan và ngon hơn. Bánh khi đã khô hẳn sẽ được mang vào cất trong những chiếc túi ni lông để tránh bị mốc, ẩm.
Trước khi được mang bán thì người ta sẽ thực hiện tiếp một công đoạn cuối cùng đó là nướng bánh, ở Dĩnh Kế, bánh tráng được quạt bằng than hoa và khâu nướng bánh này quyết định hình dạng cuối cùng của món ăn.
Khi nướng người ta một tay cầm chiếc bánh, một tay cầm quạt nan đem quạt liên tục và đều tay, bánh được lật qua lật lại thật nhanh và đều cho đến khi có màu vàng ruộm và hương thơm lan tỏa. Trong quá trình nước nếu thấy bánh bị vênh thì có thể uốn lại cho bánh thật đều và đẹp.
Nước bánh cũng là công đoạn quan trọng
Có lẽ bởi kỳ công và khéo léo như vậy mà bánh đa Kế vẫn luôn giữ được “chất” riêng không lẫn lộn, để khi nhắc đến Bắc Giang, người ta vẫn nhớ mãi về món quà quê dân dã này.
Có nhiều làng làm bánh đa khắp cả nước, nhưng bánh đa làng Kế ở Bắc Giang vẫn có hương vị đặc trưng rất riêng. Không chỉ khác biệt với kích cỡ to lớn, màu sắc đặc trưng, bánh đa Kế còn đặc biệt thơm ngon bởi vị bùi, thơm giòn của lạc, vừng, khoai lang hòa quyện với thứ gạo ngon dưới bàn tay khéo léo của con người nơi đây đã trở thành thương hiệu của Bắc Giang và nức tiếng khắp nơi.
