Ẩm thực Việt Nam luôn phong phú với vô vàn sản vật từ núi rừng đến sông suối. Có những món ăn từng bị coi là bình thường, ít ai quan tâm, nhưng theo thời gian lại bất ngờ "lột xác", trở thành đặc sản trứ danh, được giới sành ăn ráo riết săn lùng. Ốc xu là một minh chứng rõ rệt cho hành trình thú vị ấy.
Nhờ hương vị độc đáo, ốc xu không chỉ ghi điểm với thực khách địa phương mà còn được nâng tầm thành đặc sản Tây Ninh nổi tiếng. Ngày nay, ở các thành phố lớn, thực khách sẵn sàng chi vài trăm nghìn đồng/kg để được thưởng thức ốc xu. Dù giá "đắt xắt ra miếng", loài ốc này vẫn liên tục cháy hàng, xứng đáng với danh xưng "lộc trời ban" hiếm có.
Ốc xu là "lộc trời ban", đặc sản độc đáo chỉ có ở vùng núi Bà Đen (Tây Ninh).
Ốc núi Tây Ninh còn gọi là ốc xu hay ốc Nàng Hai có hình dáng khá giống ốc bươu, nhưng thân nhỏ, dẹt và xoắn nhiều vòng hơn. Dù kích thước không lớn, ốc xu lại có phần thịt lại chắc và đầy đặn, giòn sần sật, vị ngọt thanh, giàu chất đạm và mang mùi vị thảo dược do thức ăn là lá rừng, cỏ dại.
Nhờ nguồn thức ăn chủ yếu là thảo dược mọc hoang trên núi, thịt ốc mang vị đặc trưng vừa lạ miệng vừa bổ dưỡng, thậm chí còn được dân gian xem như "vị thuốc" hỗ trợ chữa nhức mỏi. Ban đầu, ốc có chút mùi ngai ngái, nhưng chỉ cần ăn đến lần thứ hai, thứ ba, nhiều người lại "nghiện" cái vị giòn ngọt độc đáo ấy.
Để bắt được loài ốc quý hiếm này, người dân phải đối diện không ít hiểm nguy, từ leo lên vách đá cheo leo, chạm trán rắn rết, lần mò trong các hang hốc sâu thẳm. Ốc xu chỉ sống trong khe đá hiểm trở và thường chui rúc, khó phát hiện.
Bắt ốc xu rất khó vì địa hình hiểm trở và thói quen sống kín đáo, khó phát hiện của loài ốc này.
Vào mùa mưa, chúng mới bò ra kiếm ăn và sinh sản. Đặc biệt, sáng sớm hoặc chiều tối là lúc dễ bắt gặp nhất, khi ốc rời hang tìm lá rừng, rong rêu và thảo dược để ăn. Mùa sinh sản thường rơi vào tháng Giêng âm lịch, khi những cơn mưa xuân bắt đầu xuất hiện.
Dịp gần Tết, sau vài cơn mưa nhỏ, ốc núi lại đồng loạt ra khỏi hang tìm bạn tình. Do sinh sản chậm, kén môi trường sống, chúng thường tập trung theo ổ, giúp thợ săn dễ định vị. Người đi săn thường bắt đầu từ 6 giờ chiều trở đi, khi bóng tối buông xuống, cũng là lúc ốc bò ra khỏi hang. Vỏ ốc màu nâu đen lẫn với lá mục khiến việc bắt chúng đòi hỏi con mắt tinh tường và nhiều kinh nghiệm.
Chế biến ốc xu núi Bà cũng cần sự khéo léo. Sau khi bắt về, ốc phải rửa sạch và chế biến ngay để giữ trọn hương vị dược liệu tự nhiên. Loài ốc này có thể được biến tấu thành nhiều món hấp dẫn như hấp gừng sả, xào me, xào tỏi hay nướng hay làm chả. Trong đó, ốc hấp gừng sả được coi là món ngon nhất, giúp giữ lại nguyên vẹn vị thanh ngọt và mùi thơm thuốc quý.
Ốc hấp cùng gừng, sả, lá chanh, ăn vào vừa giòn vừa béo, hương vị lan tỏa khắp khoang miệng. Nước chấm đi kèm thường là hỗn hợp mắm, gừng, sả, lá chanh, thêm chút ớt đỏ hoặc muối Tây Ninh, tạo nên độ sền sệt, chua – cay – ngọt hài hòa.
Nhiều món ăn ngon, hấp dẫn được chế biến từ ốc xu không chỉ làm say lòng người dân Tây Ninh mà còn khiến thực khách khắp nơi mê mẩn.
Từ một loài ốc nhỏ bé, dân dã trên núi Bà, ốc xu nay đã vươn mình thành đặc sản khiến bao thực khách mê mẩn. Vị giòn ngọt, hương thảo dược lạ miệng cùng sự khan hiếm đã khiến giá trị của ốc xu luôn ở mức đặc sản thượng hạng, đáng để trải nghiệm. Thưởng thức ốc xu không chỉ là trải nghiệm ẩm thực độc đáo mà còn là cách cảm nhận trọn vẹn "lộc trời ban" của núi rừng Tây Ninh.
