Chợ Tú Đôi, thuộc xã Kiến Quốc, từ lâu đã nổi danh là "thủ phủ" của đặc sản thịt chuột đồng. Không giống bất kỳ phiên chợ nào khác, nơi đây khoác lên mình một vẻ đặc trưng riêng, nhất là vào những ngày cuối đông hoặc đầu tháng 11 âm lịch, khi vụ lúa mùa kết thúc. Đây cũng chính là thời điểm vàng để thưởng thức món thịt chuột, bởi lẽ đó là mùa chuột béo múp, chất lượng thịt đạt đến độ hoàn hảo nhất.
Ngay từ lối vào chợ, du khách đã có thể dễ dàng bắt gặp những mẹt thịt chuột đã được làm sạch, luộc chín và bày bán tươm tất. Dù chỉ là một ngôi chợ làng, Tú Đôi sở hữu hơn 20 hàng quán chuyên bán thịt chuột, minh chứng cho sức hấp dẫn và nhu cầu lớn của món ăn này. Khách thập phương từ các miền quê khác, thậm chí cả người dân thành phố, vẫn thường tìm đến đây để mua về tự chế biến hoặc thưởng thức trực tiếp tại các quán ăn đã có sẵn món thịt chuột chế biến công phu. Thịt chuột luộc nóng hổi, dù dễ thâm màu, vẫn luôn trong tình trạng "cung không đủ cầu", cho thấy sự săn đón nồng nhiệt của thực khách.
Nghề săn chuột ở Tú Đôi không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn là một phần của truyền thống và tập quán canh tác. Hàng năm, cứ vào vụ mùa, khi những cánh đồng lúa chín vàng, trai tráng trong làng lại hồ hởi tay cuốc, tay thuổng lên đường đào chuột. Dù đồng gần làng cũng có chuột, nhưng để đảm bảo chất lượng thịt sạch và ngon nhất, những người thợ săn Tú Đôi thường phải lặn lội ra các khu vực đồng xa hơn, tránh xa chuột nhà.
Phương thức săn bắt cũng khá độc đáo. Không cần quá nhiều công cụ phức tạp, chỉ với một cây thuổng, một chiếc “sồng” (dụng cụ để lùa chuột ra khỏi hang), lưới “bát quái”, và đôi khi là sự trợ giúp của những chú chó được huấn luyện đặc biệt, người dân Tú Đôi đã có thể thu hoạch được lượng chuột đáng kể. Chó săn sẽ dùng khứu giác nhạy bén để phát hiện hang chuột và báo hiệu cho chủ, giúp quá trình săn bắt trở nên hiệu quả hơn. Lượng chuột này sau đó sẽ được sơ chế sạch sẽ, luộc chín và ủ lá dé cẩn thận trước khi đem bán. Đặc biệt, hầu hết thịt chuột của những hộ chuyên nghiệp đều đã có khách quen đặt trước, và không cần phải ra chợ bán.
Chế biến thịt chuột đồng Tú Đôi là cả một nghệ thuật. Sau khi bắt về, chuột được ngâm nước cho yếu và lông mềm ra. Kế đến, nhúng chuột vào nước nóng vừa đủ, lột sạch lông, mổ bụng loại bỏ nội tạng và cắt bỏ “quả hoi” ở hai bên “háng” để khử mùi. Sau khi luộc chín, thịt chuột được ướp với lá dé (một loại lá thơm đặc trưng) và hong trên manh tre qua đêm. Quá trình này giúp thịt chuột "đanh" lại, săn chắc và đậm đà hương vị hơn. Khi ăn, thịt chuột được chặt thành từng miếng vuông vức, bày ra đĩa, rắc thêm lá chanh thái sợi và chấm cùng muối trắng dầm ớt đỏ, tạo nên một hương vị khó quên.
Thịt chuột đồng không chỉ là món ăn mà còn là nét văn hóa truyền thống, gắn bó sâu sắc với người dân Tú Đôi từ bao đời nay. Mặc dù có những câu chuyện thêu dệt, phóng đại về mức độ "mê" thịt chuột của người làng, như việc đám cưới không có thịt chuột thì không thành cỗ, hay những câu ca truyền miệng mang tính hài hước, thực tế cho thấy người dân Tú Đôi rất "khảnh ăn". Họ chỉ thưởng thức thịt chuột luộc ướp lá dé, tuyệt đối không ăn chuột con, chuột sống hay gỏi chuột.
Điều đặc biệt là thịt chuột Tú Đôi chỉ được lên mâm trong khoảng hai tháng vụ lúa mùa (tháng 9 và tháng 10 âm lịch). Lý do là bởi vào mùa này, thời tiết thay đổi, chuột thay lông và ăn nhiều thóc để tích mỡ chống rét, khiến chúng trở nên béo tốt. Hơn nữa, việc động ruộng cũng khiến chuột kiếm ăn xong là ở hang, đảm bảo sự sạch sẽ và mượt mà của chúng. Chính vì vậy, món chuột đồng Tú Đôi được xem như một "sản vật theo mùa", mà mỗi năm chỉ được thưởng thức một lần, khiến nó càng trở nên quý giá và được săn đón.
Nghề bắt chuột không chỉ góp phần bảo vệ mùa màng khỏi sự phá hoại của chuột mà còn mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho nhiều hộ gia đình. Đối với người dân Tú Đôi nói riêng và huyện Kiến Thụy nói chung, món chuột đồng đã trở thành một phần không thể thiếu trong ẩm thực truyền thống. Khách phương xa về Hải Phòng, nếu có dịp, đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức món thịt chuột đồng Tú Đôi – một hương vị độc đáo, đậm đà bản sắc vùng miền, để cảm nhận trọn vẹn nét đẹp ẩm thực của làng cổ này.
