Từ những nguyên liệu có sẵn nơi đồng ruộng như: bắp chuối, mít non, lá lốt, quả vả... người miền Trung đã khéo léo kết hợp với nhau để tạo nên những món ăn bình dị, dân dã nhưng không kém phần ngon miệng.
Cơm hến
Thành phần món ăn đơn giản, nhưng ẩn chứa bên trong là sự tinh tế đến mức cầu kỳ của người Huế. Hến là thành phần quan trọng nhất của món ăn. Ở Huế, con hến không to như các vùng khác nhưng cho vị ngọt rất ngon miệng. Hến ngâm nước gạo một thời gian để nhả hết nhớt cũng như bùn đất. Rửa sạch và đem luộc cho đến khi hến há vỏ. Vớt hến cho vào rổ, sàng lấy thịt. Lấy phần nước luộc hến sau khi đã lắng cặn.
Cơm trắng sau khi nấu chín, được để nguội, các loại rau ăn kèm như xà lách, húng thơm, cải xanh, môn... rửa sạch, thái nhỏ, lõi chuối non, khế chua được thái sợi. Một bát cơm hến là sự pha trộn của tất cả các nguyên liệu, cho một ít cơm nguội, các loại rau, một ít hến, thêm đậu phộng rang vàng còn nguyên hạt và vỏ, đôi ba lát da heo chiên phồng, hành phi và một nguyên liệu không thể thiếu là mắm ruốc Huế. Đặc biệt, người Huế rất ăn cay nên cơm hến cũng không ngoại lệ. Trộn đều tất cả các nguyên liệu và thưởng thức.
Gỏi mít non
Món gỏi đơn giản với mít non, lạc, các loại rau thơm ăn kèm với bánh đa rất đậm đà và ngon miệng. Gỏi mít rất dễ làm và không mất nhiều thời gian. Người dân ở đây thường lựa chọn những trái mít gai mịn đều, da nhẵn, bổ trái mít ra thành nhiều phần nhỏ, gọt vỏ, bỏ cùi, ngâm vào nước lạnh để mít ra bớt mủ và không bị thâm vì gió.
Sau khi ngâm, mít được rửa sạch, đem luộc cho vừa chín tới, vớt ra để ráo và thái thành từng sợi nhỏ vừa ăn theo thớ mít. Tôm rửa sạch, bỏ vỏ, ướp với một ít gia vị sau đó xào nhanh cho tôm chín. Thịt ba chỉ rửa sạch, luộc chín và thái sợi vừa ăn. Cho mít non, tôm, thịt vào thố trộn chung với rau răm, húng quế, húng lủi, lạc giã dập, nêm gia vị vừa ăn. Ăn gỏi mít non không thề thiếu bánh tráng nướng cùng chén nước mắm chanh tỏi ớt.
Gỏi vả
Vả trộn là món ăn ngon miệng và rất dễ thực hiện. Vả lựa chọn mua loại còn tươi xanh, ở phần cuống còn mủ mới ngon. Khi mua về, rửa sạch và đem luộc chín. Lột bỏ lớp vỏ bên ngoài, bổ đôi và thái lát mỏng vừa ăn theo chiều dọc của thân quả. Vả trộn là món ăn nhà nghèo, nên tôm, thịt thường rất ít, nó như điểm xuyết tăng thêm sự hấp dẫn cho món ăn. Thịt ba chỉ được luộc chín, thái nhỏ, nếu thích thì có thể mua thêm tôm, luộc chín, bỏ vỏ. Hành lá, ngò gai, ngò rí, rau răm rửa sạch và thái nhuyễn.
Sau khi chuẩn bị xong, trộn đều tất cả các nguyên liệu như vả, thịt, các loại rau thơm, vừng lại với nhau. Nêm một ít gia vị, tiêu cho vừa ăn là được. Bày món vả trộn ra đĩa, nếu có tôm thì cho vài con lên trên cho đẹp mắt. Vả trộn được ăn kèm với bánh tráng nướng và chén nước chấm cay.
canh mít non nấu lá lốt
Đây là món ăn rất được ưa thích trong thời tiết nắng nóng ở miền Trung. Hương thơm của lá lốt hoà trong vị ngọt tự nhiên của nước dùng đem lại cho người ăn sự thanh mát, ngon miệng. Chế biến món canh này rất đơn giản, mít non gọt sạch vỏ, thái lát mỏng, ngâm trong nước lạnh cho khỏi bị thâm. Lá lốt rửa sạch, thái nhỏ.
Tôm tươi lột bỏ vỏ, rửa sạch. Dùng dao đập dập hoặc có thể cho vào cối giã hơi nát. Làm nóng dầu ăn, cho hành tím vào phi thơm. Tiếp đến cho tôm đã giã vào xào sơ qua. Cho nước vào đun sôi, sau đó cho mít vào và tiếp tục đun sôi, nêm lại gia vị vừa ăn, cho lá lốt vào, tắt bếp, múc ra bát và thưởng thức.
Ngoài những món ăn kể trên, còn rất nhiều món ăn dân dã khác như: hến trộn xúc bánh đa, canh hến, mít non kho cá chuồn... đây đều là những món ăn quen thuộc trong thực đơn hằng ngày của người miền Trung.
Bài và ảnh: Khánh Hòa
