Cúng Táo quân quan trọng nhất là lòng thành
Theo phong tục cổ truyền Việt Nam, Táo quân là vị quan túc trực quanh năm để cai quản mọi việc ở hạ giới. Thần Táo quân gồm 3 người, 03 táo ông và 01 táo bà. Hàng năm cứ đến ngày 23 tháng Chạp (tháng 12 âm lịch), thần Táo quân cưỡi cá chép lên thiên đình để bẩm báo với Ngọc Hoàng mọi việc tốt xấu trong năm của từng người trong gia đình để có thưởng phạt công minh. Vì thế, ngày 23 tháng Chạp còn gọi là ngày Tết ông Táo.
Để "lấy lòng" các vị trọng thần này, dân gian thường bày cỗ cúng tiễn ông Táo về trời với những món ngọt hoặc các món ăn truyền thống cùng giấy tiền vàng mã, hia và áo mũ, cá chép giấy.
Để "lấy lòng" các vị trọng thần này, dân gian thường bày cỗ cúng tiễn ông Táo về trời với những món ngọt hoặc các món ăn truyền thống cùng giấy tiền vàng mã, hia và áo mũ, cá chép giấY (Ảnh: Mỹ Ngọc Lê)
Tuy nhiên, ngày nay, mâm cỗ cúng Táo quân được đơn giản đi nhiều và không cần quá bắt buộc phải có đầy đủ tất cả các món ăn truyền thống. Mâm cỗ cúng Táo quân còn tùy thuộc vào hoàn cảnh cũng như khẩu vị của gia chủ, quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành kính.
"Cúng cá rán sẽ không vi phạm nhưng không đúng mới mẫu gốc"
Dù được đơn giản hóa hơn nhiều so với trước đây, nhưng khi cúng ông Táo, ngoài các lễ vật khác, các gia đình vẫn thường chuẩn bị một mâm cỗ mặn đơn giản. Trong mâm cỗ có các món ăn như ngày Tết như xôi, bánh chưng, giò lụa, canh, gà luộc… Cũng có gia đình làm đơn giản như cúng một đĩa xôi với miếng chân giò luộc. Đây là điều thường thấy trong lễ cúng Táo quân của nhiều gia đình trong các năm qua.
Nhưng cúng Táo quân có nên cúng cá rán hay không vẫn là điều mà nhiều người quan tâm bởi hiện nay, có một số nơi và một số gia đình làm việc này trong khi phần đông các gia đình khác lại phóng sinh cá.
Có một số gia đình ở vài nơi cúng cá rán trong mâm cỗ Táo quân
Trao đổi với chuyên gia, nghệ nhân nấu cỗ Ánh Tuyết cho biết, khi cúng Táo quân, lòng thành là điều quan trọng nhất, có cúng cá rán hay không tùy thuộc vào tư duy của mỗi người: “Trong mâm cỗ cúng Táo Quân, lòng thành là điều quan trọng nhất. Điều đó nói lên sự hiếu thảo của con cái với tổ tiên. Ngày ông Công ông Táo thì không gian bếp rất quan trọng. Mọi người có gì dâng đó, người nghèo chỉ cần bát khoai tây ninh xương không ai quở trách cả.
Còn việc có cúng cá rán hay không, điều này phụ thuộc vào tư duy của mỗi người vì phong tục này không có quy luật nào bắt buộc, điều quan trọng nhất vẫn là lòng thành được đặt vào trong mâm cỗ".
Còn theo nhà nghiên cứu văn hóa, PGS.TS Nguyễn Thanh Tú, mẫu gốc của mâm cỗ cúng Táo Quân là cúng cá sống và thả cá chép xuống sông, suối sau đó để cá chép hóa rồng.
“Lễ mặn khi cúng Táo Quân phải có cá sống. Việc cúng cá rán sẽ không vi phạm nhưng không đúng mới mẫu gốc. Ngoài ra, mọi người có thể cúng các loại cá khác, nếu không có cá chép rồi sau đó thả xuống sông, suối để cá chép hoá rồng”, PGS.TS Nguyễn Thanh Tú cho biết.
