Mứt dừa là một trong những món đầu tiên ta nhắc khi Tết đến, cũng là một trong những món cuối cùng còn lại khi đã vãn Xuân, nhưng không có mứt dừa thì không ra được hương vị Tết.
Hàng chục năm nay, mứt dừa, hạt dưa... vẫn luôn nằm trong danh sách những món ăn vặt khi Tết đến Xuân về. Mỗi năm, mâm mứt Tết của gia đình lại được cách tân hơn một chút, có thể gia giảm thêm loại này loại kia: những năm trước là khô gà lá chanh, thịt trâu gác bếp, kẹo nougat, năm nay là táo đỏ kẹp sữa lạc đà... Tuy nhiên, nếu có một ngăn nào đó để mời người lớn, khách quý, thì lựa chọn đầu vẫn mãi là mứt dừa, mứt bí, kẹo lạc, hạt dưa.
Quay lại về mứt dừa và các loại mứt Tết nói chung, nói nôm na ra chính là những loại trái cây được sên cùng đường cho quánh lại. Không chỉ riêng Việt Nam, nhiều nước khác cũng làm mứt dâu, mứt cam, mứt thơm để phết cùng bánh mì ăn sáng. Tuy nhiên, nếu các nước bạn xem việc sên mứt như là cách trữ trái cây (vì không phải mùa nào cũng có), thì dân ta làm mứt đôi khi chỉ là do mùa đấy ta thèm ăn vặt và loại trái ấy đang được mùa thôi. Ngày Tết, trăm hoa đua nở, quả mọng trĩu cành, do đó ta có rất nhiều món ăn vặt làm từ trái cây, trong đó có mứt. Ăn mứt dừa, say rượu dừa... nghe thôi đã thấy quá ư là Tết.
Dừa là một trong những loại cây hiếm hoi có thể đem ra sử dụng tất tần tật: từ gốc đến ngọn, "từ đầu đến chân"... Thân dừa, vỏ dừa, sọ dừa làm đồ mỹ nghệ; tàu dừa lợp mái lá; cơm dừa và mứt dừa làm món ăn... Và rõ ràng là món ăn từ dừa hoàn toàn thuyết phục được nhiều cái miệng sành ăn khó tính. Vậy thì hãy quay lại món mứt truyền thống không làm khó chúng ta trong dịp Tết: mứt dừa. Có thể nói mứt dừa dễ dàng làm thành công ngay từ lần đầu tiên, nhưng thành công không có nghĩa là bạn sẽ hoàn toàn hài lòng với nó. Ngay cả những người làm mứt dừa mỗi năm và đã rất đều tay trong việc xào nấu rồi, vẫn có những mẻ mứt không ưng ý tẹo nào.
Muốn hiểu về mứt dừa, chúng ta cần nhận biết ba thành phần chính, rất đơn giản thôi, đó là cơm dừa, đường và nước. Cả ba nguyên liệu trên hoà quyện cùng nhau để tạo nên một lớp mứt bọc đường sên quánh dẻo, sau đó khô lại trước quạt hoặc gió tự nhiên, cho ra một mẻ mứt ngon ngọt ráo nước. Nhiều người cho rằng mứt dừa là món “mứt lười” vì cách làm không phức tạp. Tuy nhiên, tuỳ liều lượng thành phần được thêm thắt và thời gian cũng như kỹ năng, nhiều khi chúng ta làm ra một mẻ mứt mà chỗ này bị thiếu, chỗ kia lại thừa, đường lúc nào cũng phải cho thêm... như thế lại không hay.
Bí quyết làm mứt dừa là chọn dừa non. Ngày xưa chưa có điều kiện thì các cụ thường làm mứt từ dừa già, vì vậy sợi mứt hay rối. Người ta thường thêm một lớp đường bột màu trắng để tránh các sợi mứt quấn vào nhau. Nếu ai vẫn còn nhớ, thì ngày đó mứt dừa thường được bán nửa ký hoặc một ký trong túi bóng kính, bên ngoài có dán nhãn được thiết kế như một dải ruy-băng, trên có ghi "Chúc mừng năm mới" được in khá là hoa mỹ. Tuy nhiên, do sự phát triển của công nghệ bảo quản, hoặc là do xu hướng ăn uống của các thế hệ ngày sau, mứt dừa non nhà làm lại được nhiều người ưa chuộng hơn.
Mứt dừa non không để được lâu, sợi cũng ngắn hơn mứt dừa già vì dừa non dễ đứt, bỏ vào miệng nếm thử thấy được sự mềm dẻo. Sợi dừa non được cắt sợi, rửa đi rửa lại nhiều lần để khử dầu dừa. Nhiều người thường rỉ tai nhau, 7 lần hoặc 9 lần rửa là đẹp nhất. Số vừa mang ý nghĩa tốt cho phong thuỷ, lại vừa vặn để dầu dừa không bám lại. Sau đó phần còn lại chỉ là xóc đường cho ngấm vào dừa rồi đem đi sên, đợi đến khi nước bốc hơi hết, đường bám vào se se mặt dừa thì đảo thêm một tẹo rồi đem hong trước quạt. Ngày xưa thì người ta thường hong trước hiên nhà đầy gió, chắc vì thế nên mùi Tết bám vào cả một mâm mứt ngọt mềm.
Có một số mẹo nhỏ trong việc làm mứt dừa, ví dụ như rửa nhanh bằng nước chanh thì dừa sẽ giữ được màu trắng, hoặc thêm một số màu thực phẩm thì mứt dừa nom sẽ đẹp mắt hơn: màu xanh lá dứa, màu tím lá cẩm, màu đỏ gấc... Ngoài ra, một số người cũng mách nhau cách chữa mứt dừa hư bằng cách cho thêm đường và sên lại từ đầu. Tuy nhiên, cách làm mứt dừa không quan trọng bằng việc ý nghĩa mà mứt dừa mang lại cho chúng ta trong những ngày giáp Tết. Không biết mua mứt gì? Thế thì mua mứt dừa. Không biết làm mứt gì, thế thì làm mứt dừa. Mứt dừa là một trong những món đầu tiên ta nhắc khi Tết đến, cũng là một trong những món cuối cùng còn lại khi đã vãn Xuân, nhưng không có mứt dừa thì không ra được hương vị Tết.
Dừa làm ra đủ món ngon, chỉ riêng việc ăn cơm dừa và uống nước dừa thôi đã đủ thú vị rồi. Hồi nhỏ tôi bị ghiền món mứt dừa, ăn thì ít mà thích lấy ra để gỡ những sợi mứt dừa già đang rối lại với nhau thì nhiều. Tôi cũng thích ngậm sợi mứt đến khi đường tan và mềm hết cả sợi dừa, sau đó nhẩn nhai cái ngọt mềm thú vị. Thật ra dừa có thể làm đủ món ngon ngày Tết: xôi dừa, dừa sáp sữa đặc, rau câu dừa, cùi dừa rim tôm thịt... Tuy nhiên, với mứt dừa, nếu chán ăn quá, chúng ta vẫn có thể cho thêm vào kem như một loại topping thú vị. Đấy là theo kinh nghiệm cá nhân xử lý mứt dừa sau Tết của tôi.
Có rất nhiều thú vui trong việc mày mò làm đồ ăn vặt ngày Tết. Thi thoảng, chúng ta xem một vài công thức ngẫu nhiên trên mạng rồi lưu lại và tự nhủ: "Lưu lại để dành đến Tết làm cho nhà ăn". Có biết bao thú vị trong việc ra chợ lựa chọn từng cân đường hộp sữa, rồi sau đó vừa tham khảo công thức vừa chế biến (với ít nhiều biến tấu theo sở thích riêng). Chúng ta có thể thành công hay hơi trầy trật khi lần đầu tiên chế biến, nhưng ta vui, vì đó là Tết, thời gian mà chúng ta tự thưởng riêng cho mình để tiêu xài một chút, dù là thời gian hay tiền bạc.
Vậy mới nói, thấy hộp mứt, nghe mùi mứt là đã thấy nàng Xuân dạm một bước đến ngay trước hiên nhà rồi, có phải vậy không?
