Ngày 15/10, trong sự giám sát của Viện Kiểm sát Nhân dân TPHCM và sự chứng kiến của ca sĩ Lương Bằng Quang, lực lượng chức năng tiến hành mở két sắt liên quan đến bị can Võ Thị Ngọc Ngân (biệt danh Ngân 98).
Bên trong két, cảnh sát phát hiện 80 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, 8.000 USD tiền mặt và 4 sổ tiết kiệm với tổng giá trị khoảng 3,2 tỷ đồng. Cơ quan điều tra cũng tạm giữ hai ô tô hạng sang để phục vụ công tác xác minh.
Hiện, thông tin Ngân 98 sở hữu 80 sổ đỏ, nhiều tiền mặt và sổ tiết kiệm khoảng 3,2 tỷ đồng khiến dư luận quan tâm. Công chúng đặt câu hỏi 80 sổ đỏ và tài sản của Ngân 98 được cơ quan chức năng xử lý thế nào sau khi cô bị bắt tạm giam về tội Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm.
Ngân 98 có quyền đứng tên 80 sổ đỏ?
Trao đổi với Tiền Phong về những vấn đề pháp lý phát sinh từ vụ việc, giảng viên - luật sư Nguyễn Quốc Cường (Đoàn Luật sư TPHCM, sáng lập công ty luật Inlaw Vietnam) giải đáp thắc mắc ai là người đứng tên 80 giấy chứng nhận quyền sở hữu đất tìm thấy trong két sắt tại nhà Ngân 98.
Luật sư cho biết pháp luật Việt Nam hiện nay không quy định giới hạn số lượng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà một cá nhân được đứng tên. Một người có thể sở hữu và đứng tên nhiều sổ đỏ khác nhau, miễn là việc sở hữu và sử dụng các thửa đất đó là hợp pháp.
Điều quan trọng là người đứng tên phải chứng minh được nguồn gốc hợp pháp của tài sản. Nếu toàn bộ các giao dịch chuyển nhượng, mua bán được thực hiện đúng quy định, có chứng từ rõ ràng và không vi phạm hạn mức sử dụng đất hoặc nghĩa vụ thuế, việc sở hữu nhiều bất động sản không vi phạm pháp luật.
Tuy nhiên, trong bối cảnh bị can đang bị điều tra hình sự, toàn bộ tài sản cần được rà soát kỹ để xác định có hay không yếu tố bất hợp pháp trong nguồn tiền hình thành.
80 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được tìm thấy trong két sắt tại nhà Ngân 98.
Luật sư Nguyễn Quốc Cường nhấn mạnh cơ quan thuế và cơ quan điều tra có quyền yêu cầu cá nhân chứng minh nguồn tiền dùng để mua bất động sản, đặc biệt khi khối tài sản có giá trị lớn.
Căn cứ Luật Quản lý thuế, cơ quan thuế được quyền thanh tra, kiểm tra việc kê khai thu nhập và nộp thuế. Nếu phát hiện có dấu hiệu kê khai không trung thực, cơ quan này có thể yêu cầu người nộp thuế giải trình, cung cấp chứng từ.
Bên cạnh đó, theo Luật Phòng, chống rửa tiền, các giao dịch bất động sản có giá trị lớn nằm trong nhóm phải giám sát. Trong trường hợp có nghi ngờ, cơ quan điều tra có quyền yêu cầu chứng minh nguồn tiền để loại trừ hành vi rửa tiền, trốn thuế hoặc hợp thức hóa tài sản phạm pháp.
Đặt trường hợp Ngân 98 nhờ người khác "đứng tên hộ" sổ đỏ, luật sư khẳng định pháp luật Việt Nam không thừa nhận quan hệ “nhờ đứng tên hộ” đối với quyền sử dụng đất. Người được ghi tên trên giấy chứng nhận là chủ thể duy nhất được pháp luật công nhận quyền sở hữu và có toàn quyền định đoạt tài sản đó.
Theo quy định tại Điều 124 Bộ luật Dân sự, hành vi nhờ người khác đứng tên thường được xem là một giao dịch dân sự giả tạo nhằm che giấu một giao dịch khác và có thể bị tuyên vô hiệu nếu xảy ra tranh chấp. Trong trường hợp cơ quan điều tra xác định nguồn tiền dùng để mua đất xuất phát từ hành vi phạm tội, việc nhờ người khác đứng tên sẽ bị coi là hành vi che giấu tài sản phạm pháp và có thể bị xử lý hình sự.
Chuyên gia pháp lý cho rằng khi có căn cứ xác định tài sản hình thành từ nguồn thu bất hợp pháp, cơ quan điều tra có quyền áp dụng các biện pháp phong tỏa, kê biên hoặc tịch thu tài sản.
Theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự, phong tỏa được áp dụng với tiền trong tài khoản ngân hàng, còn kê biên áp dụng với tài sản cố định như nhà, đất, xe, cổ phiếu. Tịch thu chỉ được thực hiện khi có bản án hình sự có hiệu lực, xác định tài sản đó do phạm tội mà có. Các biện pháp này nhằm ngăn chặn hành vi tẩu tán, chuyển dịch tài sản và đảm bảo thi hành án sau này.
Về câu hỏi liệu tài sản được mua trước khi bị điều tra có được bảo toàn quyền sở hữu hay không, luật sư Cường khẳng định pháp luật không căn cứ vào thời điểm mua tài sản mà căn cứ vào nguồn gốc tiền.
“Nếu chứng minh được tài sản hình thành từ nguồn thu bất hợp pháp, dù được mua trước hay sau khi bị điều tra, vẫn có thể bị kê biên, phong tỏa và tịch thu. Ngược lại, nếu bị can chứng minh được tài sản có nguồn tiền hợp pháp, họ sẽ được bảo lưu quyền sở hữu, dù tài sản đó có thể tạm bị kê biên để bảo đảm nghĩa vụ nộp phạt hoặc bồi thường", luật sư nói.
Theo luật sư, cá nhân sở hữu nhiều nhà đất có nghĩa vụ kê khai và nộp đầy đủ các loại thuế như thuế thu nhập cá nhân, lệ phí trước bạ, thuế chuyển nhượng bất động sản. Nếu kê khai không đúng hoặc cố tình giấu thu nhập, cơ quan thuế có quyền truy thu và trong trường hợp đủ yếu tố cấu thành tội phạm, có thể bị truy tố về tội “Trốn thuế” theo Điều 200 Bộ luật Hình sự.
Luật sư Cường cũng lưu ý, trong trường hợp bất động sản có đồng sở hữu hoặc có người góp vốn, cơ quan thi hành án chỉ được kê biên phần tài sản thuộc quyền của người bị kết án.
Tuy nhiên, để đảm bảo giữ nguyên hiện trạng, cơ quan chức năng có thể kê biên toàn bộ tài sản rồi phân định phần giá trị của từng người. Người đồng sở hữu cần xuất trình hợp đồng góp vốn, chứng từ chuyển tiền hoặc văn bản thỏa thuận hợp pháp để bảo vệ quyền lợi của mình.
Án phạt cho hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm
Bên cạnh vấn đề tài sản, bị can Võ Thị Ngọc Ngân đang bị điều tra về tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm”. Đây là một trong những tội danh nghiêm trọng, được quy định tại Điều 193 Bộ luật Hình sự. Người phạm tội có thể bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm, hoặc tù chung thân nếu thu lợi bất chính hoặc gây thiệt hại từ 1,5 tỷ đồng trở lên.
Luật sư cho biết để xác định tội danh này, cơ quan điều tra xem xét đầy đủ các yếu tố cấu thành, bao gồm hành vi sản xuất hoặc buôn bán sản phẩm làm giả, mạo danh thương hiệu thật, gây hậu quả về sức khỏe hoặc thiệt hại kinh tế cho người tiêu dùng.
“Nếu hành vi được thực hiện có tổ chức, phạm tội nhiều lần hoặc thu lợi bất chính ở mức cao, đây sẽ là tình tiết tăng nặng và khung hình phạt sẽ ở mức cao nhất”, ông phân tích.
Ngân 98 khai nhận tại cơ quan công an.
Ngoài hình phạt tù, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền, cấm hành nghề hoặc kinh doanh trong lĩnh vực liên quan và bị tịch thu toàn bộ tang vật, phương tiện, lợi nhuận thu được từ hành vi phạm tội. Luật sư nhấn mạnh pháp luật quy định rất nghiêm khắc với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, bởi đây là lĩnh vực ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và an toàn xã hội.
Theo luật sư, quá trình điều tra thường đi kèm truy xét dòng tiền để xác định lợi nhuận phạm pháp. Cơ quan điều tra có thể truy ngược toàn bộ giao dịch tài chính, tài khoản ngân hàng, hợp đồng và tài sản đứng tên của bị can, kể cả những tài sản được hình thành từ trước khi vụ án bị khởi tố.
“Pháp luật không giới hạn thời gian truy xét dòng tiền. Việc này tùy thuộc vào tính chất, quy mô và mức độ vụ án để đảm bảo việc thu hồi tài sản bất hợp pháp”, ông nói.
Theo Điều 128 Bộ luật Tố tụng Hình sự, trong trường hợp bị can chứng minh được tài sản hợp pháp, tài sản đó không bị tịch thu. Tuy nhiên, luật sư lưu ý rằng ngay cả tài sản hợp pháp vẫn có thể bị kê biên tạm thời để đảm bảo thi hành nghĩa vụ dân sự như bồi thường, nộp phạt hoặc hoàn trả thu lợi bất chính. Sau khi hoàn tất nghĩa vụ, phần tài sản hợp pháp còn lại sẽ được hoàn trả cho người bị kết án.
Luật sư Nguyễn Quốc Cường kết luận toàn bộ tài sản và nguồn tiền của Ngân 98 sẽ bị cơ quan chức năng rà soát chặt chẽ trong quá trình điều tra. “Nếu chứng minh được tài sản hình thành từ nguồn thu bất hợp pháp, các biện pháp phong tỏa, kê biên và tịch thu sẽ được áp dụng. Ngược lại, tài sản hợp pháp sẽ được bảo vệ theo đúng quy định pháp luật”, ông nói.
Ông nhấn mạnh pháp luật Việt Nam bảo vệ tài sản hợp pháp của công dân, nhưng cũng không dung túng cho mọi hành vi che giấu, chuyển dịch hoặc hợp thức hóa tài sản phạm pháp. “Sự minh bạch về nguồn gốc tài sản chính là yếu tố quyết định để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mỗi cá nhân trước pháp luật”, luật sư Cường khẳng định.