Tôi sinh ra ở một vùng quê nghèo thuộc miền Trung, nơi nắng gió nhiều hơn cơ hội và học vấn đôi khi chỉ là chuyện xa vời với nhiều gia đình. Mẹ tôi một mình nuôi 3 anh em tôi sau khi bố mất vì tai nạn lao động năm tôi học lớp 6.
Từ nhỏ, tôi đã ý thức rằng chỉ có học thì mới mong thoát khỏi cái nghèo bám riết lấy gia đình mình. Tôi không chơi nhiều, không đi rong, chỉ học. Ngày làm ruộng phụ mẹ, tối đến tranh thủ học bài.
Năm tôi thi đại học, gia đình không còn gì đáng giá. Mẹ tôi đã chạy vạy khắp nơi để lo tiền viện phí cho bà ngoại, giờ chẳng thể lấy đâu ra tiền để tôi nhập học, tiền ăn tháng đầu hay đóng học phí ban đầu.
Tôi đến nhà bác cả, anh ruột bố tôi, người được xem là “nóc” của dòng họ, giàu có và có tiếng nói. Chỉ cần bác cho mượn vài triệu thôi, tôi có thể đóng học phí ban đầu rồi sau đó đi làm thêm và tự lo được. Nhưng khi tôi vừa rụt rè trình bày, bác lắc đầu, thản nhiên nói:
- Bác không dư tiền cho cháu mượn. Cứ học xong cấp 3 là đủ rồi, học đại học làm gì, lo làm ăn đi.
Tôi không buồn, chỉ thấy chán. Không oán, vì tôi biết, ai cũng có quyền chọn cách giúp hoặc không giúp.
Tôi đến vay tiền bác cả nhưng bác không cho. (Ảnh minh họa)
May mắn thay, một người không nói nhiều, không giàu có, nhưng lại sẵn sàng hi sinh vì tôi, đó là chú út, em út của bố tôi. Chú sống bằng nghề nông, quanh năm chỉ có ruộng và chăn thêm vài con bò. Vậy mà khi biết tôi đỗ đại học, chú lẳng lặng bán một con bò để đưa tiền cho tôi đi học. Chú đưa tiền, nói đơn giản:
- Cầm lấy mà đi học, cố gắng học cho đàng hoàng, đừng phụ lòng chú.
Tôi không dám khóc, chỉ siết chặt tay chú. Từ hôm đó, tôi tự nhủ mình không được phép thất bại.
Tôi lên Hà Nội bằng chuyến xe khách đêm, với chiếc ba lô đựng vài bộ quần áo cũ và tập tài liệu. Những ngày đầu, tôi rửa bát, bưng bê, dạy kèm. Đói, mệt, nhưng chưa từng than.
4 năm sau, tôi tốt nghiệp loại giỏi, xin được học bổng học cao học ở Nhật. Rồi tôi ở lại làm cho một công ty nước ngoài, tích cóp từng đồng, gửi về quê giúp mẹ và em. Sau này, khi có điều kiện, tôi về Việt Nam khởi nghiệp trong ngành nông nghiệp công nghệ cao, cái nghề gắn với quê hương, với những người như chú út.
Mới đó đã 15 trôi qua. Khi đã có điều kiện kinh tế vững vàng, tôi về quê xây 2 ngôi nhà, một cho mẹ tôi và một cho chú út. Khi biết tôi xây nhà tặng chú, chú ngỡ ngàng, mắt đỏ hoe:
- Cháu thành đạt như bây giờ là chú mừng rồi. Chú có giúp được gì cho cháu đâu mà cháu xây cho chú căn nhà to thế này.
Nghe câu đó, tôi chỉ biết cười. Có những người lặng lẽ làm việc tốt, không mong đền đáp, mà chính vì thế, tôi lại càng muốn làm gì đó cho họ.
Sau 15 năm, tôi quay về làng và xây tặng chú út căn nhà. (Ảnh minh họa)
Nhưng rồi chuyện cũng đến tai bác cả. Chiều hôm đó, bác ghé qua nhà chú, đứng nhìn căn nhà đang xây, rồi chép miệng:
- Lạ thật, tôi là anh cả trong họ, đường đường là bác ruột. Mà về quê, nó chẳng ghé hỏi han, cũng chẳng biếu gì. Lại đi cho mỗi chú út, thế là sao? Bên trọng bên khinh thế đấy.
Tôi nghe được câu đó khi đang đứng ở sân sau. Lúc đó, tôi bước ra, lễ phép chào:
- Cháu có mang ít quà biếu bác, đang định ghé thì nghe bác nói nên tiện đây cháu đưa luôn. Còn chuyện căn nhà, cháu được mẹ cho tiền, chú út bán bò cho ăn học đàng hoàng nên biết “ăn quả nhớ kẻ trồng cây” là như thế nào. Mà cháu cũng phải cảm ơn bác, nhờ ngày xưa bác không giúp nên cháu mới biết mình cần cố gắng hơn, có được thành quả như bây giờ.
Bác cả sững lại, không nói gì. Tôi đặt túi quà xuống bàn rồi bước ra căn nhà đang xây dở để giám sát xem thợ làm việc thế nào. Không ai nói thêm câu nào, nhưng tôi tin, từng lời đã đi đến nơi cần đến.
Đôi khi, người ta giúp mình bằng cách… không giúp. Họ khiến mình tổn thương, nhưng cũng giúp mình trưởng thành.
Tôi không oán bác cả. Vì nếu ngày đó bác rút ví ra, có thể tôi sẽ không có động lực lớn như thế để vươn lên. Tôi biết ơn chú út, người đã đánh đổi cả gia tài để chắp cánh cho giấc mơ của tôi. Và tôi cũng cảm ơn bác cả, theo đúng nghĩa của nó. Cảm ơn vì sự từ chối năm xưa, đã vô tình giúp tôi trở nên mạnh mẽ.
Trong cuộc đời, không phải ai cũng giúp ta bằng hành động. Có người giúp bằng sự lạnh lùng, có người dạy ta bằng bài học đắng. Và nếu một ngày bạn thành công, xin hãy nhớ, hãy cảm ơn cả người từng khiến bạn đau. Vì chính họ, theo cách riêng, cũng góp phần tạo nên bạn của hôm nay.