 |
| Những khối đá bazan hình lục giác trên con đường của người khổng lồ ở bắc ireland . Ảnh: Blogspot. |
Con đường của người khổng lồ (Giant's Causeway) nằm ở vùng bờ biển thuộc hạt Altrim, Bắc Ireland. Công trình này bao gồm 40.000 cột bazan khổng lồ màu đen được xếp ngay ngắn, tạo thành từ một vụ phun trào núi lửa cổ xưa. Các cột bazan xếp thành những bậc dẫn từ vách đá xuống biển. Hầu hết các cột có hình lục giác, mặc dù một số có 4, 5, 7 hoặc 8 cạnh. Trong đó, cột cao nhất đạt 12 mét. Theo truyền thuyết Ireland, công trình là tàn tích của một con đường do người khổng lồ xây nên.
Theo IFL Science, cột đá bazan ở Giant’s Causeway ra đời từ dung nham núi lửa. Đá bazan hình cột cứng lại bên trong một dòng dung nham và nguội dần một cách khác thường. Khi một phần nhỏ dòng dung nham bắt đầu nguội từ trong ra ngoài, nó co lại và đứt gãy. Nếu tốc độ nguội tương đối đồng đều và nhiệt từ dung nham tỏa ra ở những khoảng cân đối, những cột đá bazan cao hình lục giác sẽ ra đời.
Về mặt lý thuyết, cột đá bazan có thể mang hình 5 cạnh, 6 cạnh và đôi khi 7 cạnh. Tuy nhiên, phổ biến nhất là cột hình lục giác. Thông qua nghiên cứu trên mô hình máy tính, các nhà khoa học ở Đại học Công nghệ Dresden, Đức, đã tìm ra nguyên nhân dẫn đến hình dáng đặc biệt này.
Khi dòng dung nham ảo trong mô hình bắt đầu nguội một cách đều nhau, tương tự kiểu nguội của dung nham tự nhiên phun từ dưới mặt đất, những vết đứt gãy hình thành ở góc 90°. Quá trình nguội tiếp diễn, vết đứt gãy lớn dần, khiến các góc mở rộng tới 120°. Đây cũng là số đo của mỗi góc trong hình lục giác.
Cột đá bazan đạt tới nhiệt độ của môi trường xung quanh và giữ nguyên hình dạng lục giác, đồng thời quá trình nguội cũng diễn ra với các cột đá xung quanh nó. Khi một cột đá lục giác đối xứng hoàn hảo ra đời, nhiều cột đá khác có xu hướng tạo thành hình dáng tương tự, tạo nên bộ sưu tập đồ sộ như công trình Giant's Causeway.
Phương Hoa
