 |
| Vòng tròn cổ tích do một loại nấm mọc thành hình tròn trên mặt đất. Ảnh: Ancient Origins |
Theo niềm tin của con người từ thời trung cổ, sự xuất hiện đột ngột của vòng tròn nấm trên mặt đất được xem là dấu hiệu của một thế giới khác. Những vòng tròn này thường xuất hiện qua đêm, hoặc di chuyển từ nơi này đến nơi khác mà không rõ tại sao. Nhiều câu chuyện kỳ lạ liên quan đến nó được truyền lại qua các thế hệ, thậm chí hình thành câu chuyện dân gian về vòng tròn cổ tích ở một số nơi trên thế giới.
Theo Ancient Origins, vòng tròn cổ tích (vòng tròn yêu tinh, hay vòng tròn thần tiên) là hiện tượng tự nhiên. Nguyên nhân là do một loại nấm mọc theo hình vòng tròn hoặc vòng cung trên thảm cỏ hay mặt đất. Vòng tròn cổ tích có thể rộng từ vài chục centimet đến 50 mét hoặc lớn hơn. Vòng tròn lớn nhất từng được tìm thấy ở Belfort, Pháp, có đường kính lên tới 600 m, hình thành cách đây 700 năm.
Thỉnh thoảng, cùng một chỗ, có đến vài vòng tròn cổ tích. Chúng chồng chéo lên nhau, tạo ra kiểu thảm cỏ kỳ lạ, uốn khúc. Cỏ mọc ở bên trong vòng tròn cổ tích thường chết hoặc héo đi, có màu khác biệt so với cỏ mọc bên ngoài.
Sức mạnh huyền bí
Vòng tròn cổ tích có mối liên hệ với những câu chuyện lịch sử và huyền thoại trong văn hóa dân gian ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là tây âu . Phần lớn những chuyện hoang đường đều liên quan đến các nàng tiên và sinh vật siêu nhiên đang nhảy múa xung quanh vòng tròn, hoặc vòng tròn đóng vai trò là cánh cổng nối liền vương quốc cổ tích và thế giới thực.
Vòng tròn cổ tích được biết đến ở khắp châu Âu. Theo truyền thống, họ gọi nó là "vòng tròn của thầy phù thủy" ở Pháp và "vòng tròn của mụ phù thủy" ở Đức. Đây là những nơi diễn ra nhiều hoạt động nhất trong đêm Walpurgisnacht (đêm trước ngày 30/4, khi các phù thủy được cho là sẽ tụ họp cùng nhau, trùng khớp với thời điểm mùa xuân đến).
Người Anh, người Scandinavia, Celtic và nhiều dân tộc châu Âu khác tin rằng, vòng tròn cổ tích do các nàng tiên hay yêu tinh nhảy múa tạo ra. Sự việc này thường diễn ra vào đêm trăng sáng. Vòng tròn cổ tích xuất hiện vào sáng sớm là bằng chứng của điệu nhảy diễn ra vào buổi tối trước đó.
 |
| Hình ảnh các nàng tiên khỏa thân và bán khỏa thân nhảy múa tại vòng tròn cổ tích trở nên phổ biến trong thời đại Victoria. Ảnh: Public Domain |
Tại Scotland, mọi người tin các nàng tiên ngồi trên nấm và dùng chúng làm bàn ăn trong ngày lễ. Trong khi ở xứ Wales, các nàng tiên hái nấm làm lọng che nắng hay ô. Văn hóa dân gian xứ Wales cũng xem vòng tròn là nơi màu mỡ và thịnh vượng. Gia súc và cây cối gần đó sẽ béo tốt, sum xuê.
Ngược lại, thần thoại Hà Lan cho rằng, phần trung tâm vòng tròn cổ tích bị cằn cỗi là do con quỷ đặt thùng đựng sữa của mình bên trong. Tín ngưỡng của người Áo nói những con rồng bay là nguyên nhân tạo ra vòng tròn, làm ảnh hưởng xấu đến khu vực. Vì vậy, chỉ có một vài loại nấm hình chiếc dù có thể phát triển tại đây trong khoảng thời gian 7 năm. Văn học dân gian Pháp cho rằng, canh giữ vòng tròn kỳ lạ là những con cóc khổng lồ. Chúng sẽ nguyền rủa những ai dám bước vào bên trong chiếc vòng.
Cấm bước vào vòng tròn
Nhiều câu chuyện thần thoại cảnh báo, người nào cố tình bước vào bên trong vòng tròn cổ tích sẽ chết sớm. Bạn cũng trở nên vô hình đối với thế giới hiện tại, không thể thoát khỏi vòng, bị mất một mắt, di chuyển ngay lập tức đến thế giới cổ tích, thậm chí phải nhảy múa xung quanh vòng cho đến khi chết vì kiệt sức. Để thoát khỏi số mệnh khủng khiếp này, phải chạy quanh vòng tròn 9 lần (nếu chạy 10 vòng thì phải chạy lại từ đầu).
Người ta nói rằng, để vào vòng tròn cổ tích mà không bị phạt, có thể chạy vòng quanh nó vào lúc trăng tròn, nhưng theo hướng Mặt Trời di chuyển trong ngày. Nếu làm đúng theo chỉ dẫn này, sẽ nghe thấy các nàng tiên nhảy múa dưới lòng đất.
 |
| Một người đàn ông đang cứu bạn mình thoát khỏi vòng tròn cổ tích. Tranh minh họa: Public Domain |
Giải thích khoa học
Ngày nay, loại nấm gây ra hiện tượng tự nhiên trên đã được làm rõ. Hệ sợi nấm phát triển và lan rộng trong môi trường đất ẩm ướt, nhiều dinh dưỡng. Trong điều kiện tốt, bào tử sẽ phát triển thành nấm (loại nấm được nhiều người biết đến nhất là Scotch bonnet, hay nấm vòng tròn thần tiên, hoặc Clitocybe nebularis - nấm phễu mây).
Nấm mọc nhô lên khỏi mặt đất, tạo thành hình vòng tròn có thể nhìn thấy. Hệ sợi nấm ngầm bên dưới lớp cỏ lan từ giữa ra tứ phía, lấy các chất hữu cơ làm thức ăn và mục rữa khi mọc lan ra ngoài. Sợi nấm chết tạo một lớp thảm dày, không thấm nước, khiến rễ cây cỏ không hút được nước, chất dinh dưỡng. Cuối cùng, đất đai bên trong vòng tròn cổ tích sẽ trở nên cằn cỗi, cỏ dần tàn lụi. Tuy nhiên ở mép ngoài vòng tròn, cỏ vẫn tươi tốt do hệ sợi nấm chết đi, phân hủy tạo thành phân bón.
Chu kỳ trên có thể diễn ra trong nhiều thế kỷ. Vòng tròn cổ tích rộng ra, co lại, và di chuyển từ chỗ này sang chỗ khác. Nó khiến nhiều người thích thú nhưng cũng khiến không ít người sợ hãi bởi vẻ huyền bí.
Lê Hùng
