Ra mắt năm 1986, Biệt động Sài Gòn của đạo diễn Long Vân là tác phẩm kinh điển tái hiện những chiến công thầm lặng của lực lượng biệt động trong thời chiến, được xem như đỉnh cao của điện ảnh cách mạng Việt Nam.
Giữa dàn diễn viên xuất sắc, NSƯT Hà Xuyên ghi dấu ấn mạnh mẽ với vai Ngọc Mai – nữ chiến sĩ tình báo quả cảm mang mật danh Z20. Giả làm vợ một trùm tình báo để che mắt kẻ thù, Ngọc Mai khiến khán giả không thể quên bởi vẻ đẹp kiêu sa, đài các cùng tinh thần thép đầy bản lĩnh.
"Nữ tình báo" huyền thoại của màn ảnh Việt
Sinh năm 1956 tại Thái Bình trong một gia đình nông dân có sáu người con, Hà Thị Như Xuyên – sau này được biết đến với nghệ danh NSƯT Hà Xuyên – bén duyên nghệ thuật từ rất sớm. Năm 14 tuổi, bà được Đoàn Ca Múa Thái Bình tuyển chọn và đào tạo thành diễn viên múa chuyên nghiệp. Tuy nhiên, chính bước ngoặt chuyển hướng sang điện ảnh mới đưa tên tuổi bà đến gần công chúng và trở thành biểu tượng của màn ảnh Việt suốt nhiều thập kỷ.
Sự nghiệp diễn xuất của Hà Xuyên bắt đầu thăng hoa vào năm 1981 khi đạo diễn Huy Thành giao cho bà vai chính trong phim nhựa Xa và gần. Vai diễn xuất sắc này giúp bà giành giải "Nữ diễn viên xuất sắc" tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 8.
Nghệ sĩ Hà Xuyên (trái) trong phim đầu tay "Xa và gần".
Nhưng dấu son rực rỡ nhất trong sự nghiệp của bà phải kể đến vai Ngọc Mai – nữ tình báo Z20 trong bộ phim kinh điển Biệt động Sài Gòn (1986). Trong hình tượng một chiến sĩ ngụy trang thành vợ trùm tình báo, Hà Xuyên thể hiện trọn vẹn vẻ đẹp kiêu sa, lối sống đài các và tinh thần bất khuất – sẵn sàng hy sinh tình cảm cá nhân vì lý tưởng cách mạng. Vai diễn để đời này đã đưa bà trở thành cái tên khó quên trong ký ức nhiều thế hệ khán giả.
Sau thành công vang dội của Biệt động Sài Gòn, Hà Xuyên tiếp tục xuất hiện trong hàng loạt phim điện ảnh và truyền hình nổi tiếng như Cô gái trên sông, Đô la trắng, Lưới trời, Hướng nghiệp, Những chiếc lá thời gian, Đại gia đình... Năm 1986, bà vinh dự tham dự Liên hoan phim Tasken-Matxcơva và tham gia bộ phim quốc tế Nơi bình minh chim hót.
Nhan sắc kiêu sa, đài các của nghệ sĩ Hà Xuyên khi đóng phim Biệt động Sài Gòn đến giờ vẫn khiến nhiều người ấn tượng.
Đến năm 1997, bà chuyển công tác về Trung tâm Nghệ thuật và Lưu trữ Điện ảnh Việt Nam, đảm nhận vai trò tại phòng Phổ biến phim. Với những đóng góp bền bỉ cho nền nghệ thuật nước nhà, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú vào năm 2001 và đại diện Việt Nam dự Liên hoan phim Kim Kê tại Trung Quốc cùng năm đó. Năm 2010, bà chính thức nghỉ hưu sau hơn ba thập kỷ cống hiến cho điện ảnh.
Với vẻ đẹp đậm chất Á Đông sắc nét và đôi mắt đầy mê hoặc, bà được mệnh danh là "mỹ nhân màn ảnh".
Hà Xuyên không chỉ nổi bật nhờ tài năng mà còn ghi dấu ấn như một biểu tượng nhan sắc của màn ảnh Việt xưa. Vẻ đẹp ấy không ồn ào mà lặng lẽ đi vào lòng người, bền bỉ theo năm tháng.
Nhan sắc thời trẻ của nghệ sĩ Hà Xuyên là sự hòa quyện tinh tế giữa nét dịu dàng Á Đông và thần thái cuốn hút khó rời mắt. Mái tóc uốn lọn bồng bềnh, được chải chuốt cầu kỳ theo kiểu thập niên 70, tôn lên từng đường nét thanh tú trên gương mặt.
Đôi mắt to, sắc sảo với đường kẻ eyeliner đậm tạo chiều sâu, khiến ánh nhìn của bà trở nên đầy mê hoặc. Lối trang điểm nhấn vào đôi môi đỏ thắm và làn da trắng mịn như sứ, mang đến vẻ đẹp cổ điển mà quyến rũ. Dù diện áo dài truyền thống hay quân phục, bà vẫn giữ được phong thái đĩnh đạc, duyên dáng.
NSƯT Hà Xuyên với gương mặt thanh thoát, hàm răng đều tăm tắp cùng ánh mắt hút hồn đã ghi đậm dấu ấn trong lòng bao thế hệ.
Tình báo Ngọc Mai (NSƯT Hà Xuyên) ghi điểm với phong cách ăn mặc kín đáo vẫn cực quý phái và cuốn hút.
U70 sống an nhàn, nhan sắc trẻ trung đến mức được gọi là "chị"
Sau khi nghỉ hưu, NSƯT Hà Xuyên vẫn nhận được nhiều lời mời quay lại màn ảnh. Tuy nhiên, bà luôn cẩn trọng lựa chọn kịch bản, chỉ nhận những vai có chiều sâu và phù hợp với tuổi tác, nhằm tiếp tục đóng góp cho nghệ thuật một cách trọn vẹn. Ngoài đời, bà là người phụ nữ bản lĩnh, mạnh mẽ và quyết đoán.
Là người sống kín tiếng, nghệ sĩ Hà Xuyên ít khi chia sẻ chuyện riêng tư. Bà từng trải qua một cuộc hôn nhân không trọn vẹn và một mình nuôi hai con trưởng thành. Hiện tại, bà gần như rút khỏi giới giải trí, chỉ thỉnh thoảng xuất hiện trên truyền hình trong các dịp đặc biệt.
Nữ nghệ sĩ giờ sống kín tiếng và ít tham gia đóng phim.
Dù đã chạm ngưỡng U70, "nữ du kích" năm nào vẫn giữ được vẻ ngoài tươi tắn, trẻ trung. Nữ nghệ sĩ tiết lộ từng có thói quen không ăn sáng để kiểm soát cân nặng và thừa nhận là phản khoa học, nhưng vẫn áp dụng vì chỉ cần ăn sáng đều là tăng cân ngay. Giờ đây, thay vì ép buộc bản thân, bà chọn sống cân bằng hơn: thường xuyên khiêu vũ để giữ sức khỏe, tụ họp bạn bè ăn sáng, uống cà phê và đặc biệt là cùng gia đình đi du lịch mỗi khi có dịp.
NSƯT Hà Xuyên cho biết, vì nghề nghiệp cho bà ý thức và động lực giữ gìn khiến mà có bí quyết dưỡng nhan đánh lừa tuổi tác. Bà kể từng được các tài xế xe công nghệ trẻ măng gọi bằng "chị" trong khi bà đã gần 70.
Nhan sắc của bà ở tuổi U70 vẫn rạng rỡ và đẹp mặn mà.
NSƯT có lối sống lành mạnh, an nhàn bên người thân, bạn bè nên vẫn duy trì được sự trẻ trung hơn tuổi.
Trong lòng bà, Biệt động Sài Gòn vẫn là tác phẩm đáng nhớ và nhiều cảm xúc nhất trong suốt sự nghiệp. Những năm gần đây, bà ít xuất hiện trên phim ảnh vì chưa gặp được kịch bản phù hợp. Dù quan niệm “nghề diễn viên không có tuổi”, NSƯT Hà Xuyên cũng thừa nhận rằng sức khỏe đã ít nhiều ảnh hưởng đến khả năng làm việc.
Bà giải thích: "Sức khỏe của tôi thường ngày vẫn tốt, nhưng không cho phép tôi đi quay sáng đêm như các bạn trẻ. Các bạn có thể quay ngày quay đêm rồi ngủ bù lại sức. Tuổi của tôi thì không như vậy". Tác phẩm gần nhất của bà là series 120 tập Đại gia đình, cách đây 6-7 năm.
