Có những thứ quý giá đến từ tự nhiên mà không thể trồng, không thể nhân bản, cũng chẳng thể tìm thấy ở chợ gần nhà. Người ta gọi đó là “lộc trời” – bởi chỉ những ai đủ may mắn, đủ công sức lặn lội vào rừng sâu, chờ đúng mùa, mới có thể chạm tay vào. Một trong những “lộc trời” như thế là nấm lim xanh – loại nấm mọc trên thân cây lim mục trong rừng già.
Nấm lim xanh, tên khoa học là Ganoderma lucidum Karst, thực chất là một loại nấm linh chi đặc biệt, chỉ mọc trên thân hoặc rễ của những cây lim xanh đã chết hoặc mục trong các khu rừng nguyên sinh, chủ yếu ở Việt Nam và Lào. Dựa vào vị trí mọc, loại nấm này được chia thành hai nhóm: một nhóm mọc từ phần rễ cây lim và nhóm còn lại quý hiếm hơn là mọc trực tiếp trên thân gỗ lim mục.
Nấm lim xanh rừng.
Trong các tài liệu y học cổ, nấm lim xanh đã được sử dụng như một vị thuốc quý từ hơn 2.000 năm trước. Tại Việt Nam, loại nấm này đặc biệt nổi tiếng ở vùng Tiên Phước (Đà Nẵng), nơi có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng lý tưởng giúp nấm phát triển mạnh và tích tụ hàm lượng dược chất cao hơn hẳn so với các vùng khác.
Bên cạnh Đà Nẵng, người ta còn tìm thấy nấm lim xanh ở nhiều khu rừng thuộc Trường Sơn, Nam Lào và Tây Nguyên. Tuy nhiên, việc khai thác ồ ạt trong thời gian dài đã khiến loại “lộc rừng” này ngày càng trở nên khan hiếm, đẩy giá thành lên mức hàng triệu đồng mỗi kg trên thị trường.
Không chỉ nổi tiếng vì độ quý hiếm, nấm lim xanh rừng còn được ví như “thần dược” tự nhiên nhờ hàm lượng hoạt chất sinh học đa dạng và phong phú. Theo nghiên cứu, loại nấm này chứa hơn 200 hoạt chất sinh học (bioactive compounds) – con số mà hiếm có loại thảo dược nào sánh được.
Trong đó, nổi bật là những thành phần mang lại giá trị cao cho sức khỏe:
Adenosine: Có khả năng cải thiện tuần hoàn máu, giảm cảm giác mệt mỏi, hỗ trợ giãn mạch máu và ngăn ngừa tình trạng ngưng kết tiểu cầu – yếu tố quan trọng giúp phòng tránh các bệnh tim mạch.
Triterpenes: Đây là hợp chất có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa mạnh, giúp ổn định huyết áp và giảm nồng độ cholesterol xấu trong máu, từ đó bảo vệ hệ tim mạch và phòng ngừa xơ vữa động mạch.
Germanium hữu cơ: Giúp tăng cường hệ miễn dịch, thúc đẩy quá trình giải độc và tăng khả năng vận chuyển oxy trong máu, hỗ trợ cơ thể hồi phục sau bệnh hoặc chống lại các tác nhân gây hại từ môi trường.
Axit ganodermic: Đóng vai trò như một “lá chắn” bảo vệ gan, có khả năng thanh nhiệt, giải độc, đồng thời hỗ trợ điều trị các tổn thương gan do rượu bia hoặc hóa chất gây ra.
Polysaccharides: Là “chìa khóa” để tăng sức đề kháng, kích thích hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn, đồng thời có tiềm năng trong hỗ trợ ngăn ngừa tế bào ung thư phát triển.
Vitamin và khoáng chất: Trong nấm lim xanh còn có sự góp mặt của nhiều loại vitamin nhóm B, D và khoáng chất như sắt, kẽm, magie… giúp bồi bổ cơ thể, tăng cường quá trình trao đổi chất và hỗ trợ tái tạo tế bào.
Dù nổi tiếng là loại dược liệu quý hiếm, nấm lim xanh rừng vẫn có thể chế biến thành các món ăn và bài thuốc dân gian giàu dinh dưỡng như canh gà hầm nấm lim xanh, cháo nấm lim xanh, nấm lim xanh sắc nước uống, nấm lim xanh hầm xương bò hoặc xương heo...
Tuy bổ dưỡng nhưng người dùng vẫn cần tham khảo ý kiến chuyên gia. Những trường hợp như đang điều trị bệnh lý về thận hoặc thận yếu, người bị huyết áp thấp, trẻ em và phụ nữ mang thai không nên sử dụng nấm lim xanh.
Dù chứa hàm lượng dinh dưỡng cao và thuộc loại quý hiếm, nhưng nấm lim xanh rừng lại là thực phẩm mà người có tiền sử bệnh lý về thận, huyết áp thấp, trẻ em, phụ nữ mang thai và cho con bú không nên sử dụng.
Trong quá trình sơ chế, phần chân nấm lim xanh – nơi bám vào thân gỗ lim mục thường chứa độc tố tự nhiên và không có giá trị dược liệu. Vì vậy, trước khi chế biến, cần cắt bỏ hoàn toàn phần gốc để đảm bảo an toàn khi sử dụng. Sau đó, hãy chuẩn bị một chậu nước ấm pha loãng muối, ngâm nấm trong khoảng 10 phút. Công đoạn này giúp làm sạch bụi bẩn và loại bỏ tạp chất, độc tố còn sót lại trên bề mặt nấm.
Sau khi ngâm, tiến hành rửa lại nấm nhiều lần dưới vòi nước sạch, sau đó để ráo nước rồi mang phơi dưới ánh nắng mặt trời. Phơi khô không chỉ giúp bảo quản nấm lâu hơn mà còn tạo mùi thơm đặc trưng, hạn chế ẩm mốc và vi khuẩn.
Bạn có thể thái nấm thành từng lát mỏng để thuận tiện cho việc nấu nước uống hoặc hầm canh. Nếu muốn bảo quản và sử dụng lâu dài, có thể sấy khô rồi nghiền thành bột mịn, cất trong hũ kín, đặt ở nơi thoáng mát, khô ráo.
Bên cạnh việc sơ chế đúng cách, người dùng cũng cần đặc biệt cẩn trọng trong khâu lựa chọn bởi hiện nay, nấm lim xanh thật và giả được bày bán lẫn lộn trên thị trường. Nếu không có kinh nghiệm, rất dễ mua nhầm các loại nấm thường, nấm lim trồng hoặc nấm kém chất lượng, không chỉ làm giảm hiệu quả mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khoẻ.
