Mỗi sáng cuối tuần, từ khi bình minh chưa rạng rõ, những con đường mòn cheo leo dẫn về trung tâm huyện Mường Khương lại tấp nập bước chân của đồng bào H'Mông, Dao, Tày, Nùng, Giáy, Phù Lá... Họ đến từ các bản làng xa xôi như Bản Lầu, Bản Sen, La Pan Tẩn, Dìn Chin, Lùng Khấu Nhin, Lùng Vai, Nậm Chảy, Nấm Lư, Pha Long, mang theo không chỉ những sản vật núi rừng mà còn là cả một không gian văn hóa đa sắc. Những bộ trang phục thổ cẩm rực rỡ hòa quyện trong màn sương bạc tạo nên một cảnh tượng ấn tượng, biến chợ phiên thành một bản giao hưởng sắc màu thổ cẩm giữa non ngàn.
Khi phố huyện vẫn chìm trong sương giá, chợ phiên nơi "lưng trời" đã tấp nập người mua, kẻ bán. Chợ phiên Mường Khương không chỉ là nơi buôn bán, trao đổi hàng hóa thiết yếu. Đối với nhiều người, đây còn là dịp quan trọng để gặp gỡ, giao lưu và hàn huyên tâm sự. Bên chén rượu ngô nồng ấm, bên chảo thắng cố nghi ngút khói, những câu chuyện về mùa màng, về gia đình, về những dự định tương lai được chia sẻ một cách chân thành, mộc mạc. Không khí ấm cúng, thân tình này là sợi dây vô hình gắn kết cộng đồng, khiến mỗi phiên chợ không chỉ là cuộc giao thương mà còn là lễ hội của tình người.
Chợ Mường Khương được quy hoạch thành nhiều khu vực chuyên biệt, phản ánh sự đa dạng của các mặt hàng được bày bán. Một trong những điểm nhấn độc đáo là con phố nhỏ tập trung những người chơi chim họa mi. Những chú chim họa mi Mường Khương nổi tiếng với giọng hót khỏe, thánh thót, thu hút không ít người yêu chim từ khắp nơi tìm đến. Kèm theo đó là đủ loại lồng chim được chế tác tinh xảo, thức ăn chuyên dụng và các sản phẩm thủ công tinh xảo do chính tay đồng bào địa phương làm ra, thể hiện sự khéo léo và óc sáng tạo.
Một đặc sản nổi bật khác không thể không nhắc đến là ớt Mường Khương. Loại ớt này nổi tiếng với độ cay nồng đặc trưng và màu đỏ rực rỡ, trải dài khắp các gian hàng, tạo nên một gam màu sống động và vui tươi cho toàn bộ khu chợ. Sắc đỏ của ớt hòa cùng sắc màu thổ cẩm tạo nên một bức tranh vô cùng cuốn hút, tượng trưng cho sự sung túc và ấm no của vùng đất này.
Khu vực vải thổ cẩm luôn thu hút sự chú ý đặc biệt của du khách. Tại đây, những món đồ thổ cẩm được làm hoàn toàn thủ công, từ những tấm vải dệt tay tinh xảo đến các bộ quần áo, váy xòe, túi xách với vô số họa tiết và màu sắc tím chàm, xanh, đỏ rực rỡ. Nét duyên dáng của những cô gái H’Mông, Giáy trong trang phục truyền thống càng làm tôn thêm vẻ đẹp của những sản phẩm thủ công này. Dù chỉ là một giao dịch nhỏ, mua bán ở chợ phiên Mường Khương luôn diễn ra trong không khí thân thiện, với những nụ cười hiền hậu, tạo nên cảm giác gần gũi, khó quên cho bất kỳ ai ghé thăm.
Ngoài ra, chợ phiên còn là nơi bày bán các loại thảo dược quý từ núi rừng như nụ hoa tam thất, củ tam thất, quế, hoa hồi và nhiều bài thuốc dân gian được truyền đời. Các gian hàng này đặc biệt thu hút sự quan tâm của du khách, không chỉ để mua về làm quà mà còn để tìm kiếm những bài thuốc đông y hỗ trợ sức khỏe. Nông cụ cũng là một mặt hàng quan trọng, từ liềm cắt cỏ, dao quắm đến các dụng cụ làm nương rẫy và thậm chí là máy móc đơn giản, phục vụ nhu cầu sản xuất của bà con. Những quầy hàng nông sản tươi ngon, vật dụng mây tre đan thủ công, rượu ngô, rượu thóc nấu từ men lá và dãy hàng ăn rộn rã tiếng chào mời càng làm tăng thêm sự sống động và phong phú cho chợ phiên.
Đến chợ phiên Mường Khương, du khách không thể bỏ qua cơ hội thưởng thức thắng cố nóng hổi và rượu ngô ủ lâu ngày sủi tăm của người H’Mông. Đây không chỉ là món ăn, thức uống đơn thuần mà còn là một phần không thể thiếu trong trải nghiệm văn hóa địa phương. Hương vị đặc trưng của thắng cố hòa quyện với vị cay nồng của rượu ngô tạo nên một cảm giác khó quên, gói trọn tinh hoa ẩm thực vùng cao.
Khi phiên chợ dần tan, những chảo thắng cố đã cạn, vò rượu ngô đã vơi, và những mặt hàng thiết yếu đã được mua sắm đủ đầy, đồng bào các dân tộc lại lục tục kéo nhau trở về bản. Hình ảnh những người dân dắt ngựa chở đồ đạc theo những con đường núi là một nét chấm phá đặc trưng, kết thúc một ngày chợ phiên náo nhiệt và đầy ắp kỷ niệm.
Đối với đồng bào dân tộc sinh sống tại Lào Cai, chợ phiên không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa mà còn là tài sản tinh thần vô giá. Đó là không gian để duy trì và phát huy những phong tục tập quán, nơi tình làng nghĩa xóm thêm gắn kết. Với du khách phương xa, mỗi lần đặt chân đến chợ phiên Mường Khương là một trải nghiệm độc đáo, để rồi cứ mãi lưu luyến không muốn rời.
Trong dòng chảy của cuộc sống hiện đại, các phiên chợ vùng cao như Mường Khương, Cán Cấu (Si Ma Cai), Y Tý (Bát Xát), Cốc Ly (Bảo Thắng), Bắc Hà, Lùng Phình (Bắc Hà), Cao Sơn, Pha Long, Lùng Khấu Nhin (Mường Khương) ngày càng thu hút sự quan tâm của du khách, đặc biệt là những người dân đô thị muốn tìm kiếm những trải nghiệm chân thực về văn hóa bản địa. Các địa phương đang nỗ lực bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống, gìn giữ không gian chợ phiên để chúng mãi là điểm đến hấp dẫn cho du khách, là nơi họ có thể tìm hiểu sâu sắc về đời sống, văn hóa, phong tục tập quán của các dân tộc trên địa bàn. Chợ phiên Mường Khương, với những nét đặc trưng không thể trộn lẫn, vẫn vẹn nguyên sức sống và giá trị, tiếp tục là một biểu tượng đẹp của vùng đất Lào Cai.
