Hoa Kè mọc hoang trên những cánh rừng rậm rạp vùng Tây Bắc. Cây thuộc họ thân gỗ, cao từ 8–10 mét, có thể lên tới vài chục mét khi trưởng thành. Vào thời điểm giao mùa xuân – hạ, những chùm hoa màu nâu đỏ bung nở trên nền lá xanh biếc, tạo nên một bức tranh thiên nhiên quyến rũ. Khi hoa kết quả và rụng xuống, nhiều người dân, đặc biệt là phụ nữ vùng cao như Hà Giang lại tranh thủ ra nhặt mang về chế biến thành những món ăn dân dã mà đậm đà bản sắc.
Hoa Kè - loại hoa của vùng núi rừng Tây Bắc.
Theo chia sẻ của người dân địa phương, cây hoa Kè trước kia chủ yếu được tận dụng để làm hàng rào, còn hoa và quả dùng trong ẩm thực. Do cây mọc cao, người ta thường chờ hoa rụng tự nhiên vào ban đêm, sáng sớm ra nhặt khi cánh hoa còn tươi rói, đẫm sương. Hoa sau đó được tách bỏ nhụy, rửa sạch rồi mang đi chế biến.
Mặc dù thường bị nhầm lẫn với hoa Núc Nác do hình dáng tương đồng, nhưng hoa Kè có hương vị riêng biệt. Khi mới ăn, vị đắng có thể khiến nhiều người e dè bởi vị đắng của nó. Tuy nhiên, sau vài lần nếm thử, cái đắng ấy lại chuyển thành vị ngọt thanh, mát dịu, khiến người ta lưu luyến.
Từ hoa Kè, người dân có thể chế biến ra nhiều món ăn hấp dẫn như xào trứng, xào thịt, làm nộm, nấu canh… Trong một bài đăng trên diễn đàn ẩm thực, chị Ma Thị Dung – một người con của vùng núi phía Bắc – chia sẻ món hoa Kè cuốn thịt lợn khiến nhiều người tò mò. “Hồi nhỏ mình không ăn được vì vị hơi đắng, nhưng sau này thì lại nghiện. Mỗi mùa là mong hoa rụng để làm món này,” chị Dung kể.
Hoa Kè đang trở thành món ăn ngon dân dã được không ít người yêu thích và tò mò.
Bài viết của chị Dung nhanh chóng thu hút sự quan tâm của cộng đồng mạng. Nhiều người gọi hoa Kè bằng tên khác là "hoa bẹ thuyền", và khẳng định ngoài việc chế biến món ăn, loại cây này còn có tác dụng chữa bệnh. “Nhà mình có một cây. Hồi bé hay rình để nhặt hoa về ăn. Vỏ cây còn được bố mình đun lấy nước uống chữa dạ dày và thấy có hiệu quả thật,” một tài khoản trên mạng xã hội chia sẻ.
Ngày nay, khi du lịch vùng cao phát triển, các món ăn từ hoa Kè dần xuất hiện trong thực đơn của nhiều nhà hàng ở Hà Giang. Món hoa Kè nhồi thịt hấp, chấm chẩm chéo hoặc nước mắm nguyên chất thêm vài lát ớt tươi, trở thành đặc sản được du khách săn đón. Cánh hoa được bỏ nhụy, rửa sạch, nhồi nhân thịt rồi hấp chín bằng chõ trong khoảng 15 phút. Khi bày ra đĩa, từng bông hoa bung nở, quyện với phần thịt mềm béo, lan tỏa hương thơm dân dã. Vị đắng nhẹ ở đầu lưỡi nhanh chóng nhường chỗ cho vị ngọt bùi, làm ấm lòng những ngày đông giá.
Hoa Kè khô được rao bán trên các sàn thương mại điện tử nhưng rất ít.
Trên các sàn thương mại điện tử và chợ mạng, hoa Kè thỉnh thoảng được rao bán với số lượng rất hạn chế. Do đặc tính dễ dập nát khi rụng, khó bảo quản trong quá trình vận chuyển, nên chủ yếu người ta bán hoa Kè dưới dạng sấy một nắng hoặc hoa khô. Trước khi sử dụng, cần ngâm nước để hoa nở mềm nhưng vẫn giữ nguyên hương vị nguyên bản.
Từ món ăn dân dã nơi bản làng, hoa Kè đang dần bước ra khỏi núi rừng, trở thành nét chấm phá đặc biệt trong bức tranh ẩm thực Việt Nam – vừa lạ miệng, vừa gợi nhớ đến hương vị của thiên nhiên nguyên sơ.
