Ngày xưa, cây chay mọc đầy ở các làng quê Bắc Bộ, rễ và vỏ thân cây còn được người già dùng để ăn kèm trầu cau, tạo nên vị chát đậm đà khó quên. Thứ quả nhỏ bé với lớp vỏ xanh nhạt, khi chín chuyển sang màu vàng, ruột đỏ hồng, từng bị xem là quà quê rẻ tiền, rụng đầy dưới gốc chẳng mấy ai để tâm. Nhưng giờ đây, quả chay đã trở thành đặc sản được săn đón. Dân thành phố thích thú với vị chua thanh, ngọt dịu và mùi hương đặc trưng của nó. Có người nói rằng, muốn mua được quả chay ngon giờ đây không chỉ cần tiền mà còn phải có duyên. Bởi những gốc chay lâu năm dần ít đi, số người bán quả này cũng chẳng nhiều. Giá quả chay hiện tại có lúc cao nhất khoảng 50.000 đồng/kg nhưng rất khó gặp.
Do quả chay không thể để lâu, người ta thường cắt lát, phơi khô để dùng dần quanh năm. Trong Đông y, quả chay có vị chua, tính bình, có tác dụng cầm máu, thanh nhiệt, khai vị và hỗ trợ tiêu hóa. Ngoài ra, nó còn được sử dụng để chữa các triệu chứng như chảy máu cam, đau họng và dạ dày thiếu axit...
Trong ẩm thực, quả chay là nguyên liệu đặc biệt tạo nên hương vị đậm đà cho các món canh chua, om cá, kho thịt. Trong đó, cá kho quả chay là một món ăn dân dã nhưng thấm đượm hồn quê - từng miếng cá săn chắc, thấm đẫm vị chua ngọt tự nhiên từ quả chay, đậm đà khó quên.
Chị Quỳnh Thương (Hà Nội) chia sẻ, "Quả chay - loại quả mà phải gần 30 năm giờ mình mới được gặp lại. Ngày còn bé mình có được ăn quả chay chín nhưng giờ chỉ nhớ là nó thơm thôi chứ không nhớ vị nó như thế nữa. Mấy hôm trước tình cờ mình gặp được trên chợ có chị bán quả chay thế là mắt sáng lên nhưng mình chỉ mua được chay xanh chứ không có quả chín. Thôi thì méo mó có hơn không và mẹt chay phơi kia đã ra đời. Chay phơi khô để được rất lâu và kho cá cực ngon, nó át hết mùi tanh của cá".
Vậy, làm sao để có được món cá kho quả chay thơm ngon như trong ký ức của những ngày xưa, chị em có thể tham khảo cách làm cá kho quả chay của chị Quỳnh Thương (Hà Nội) nhé.
Chị Quỳnh Thương.
Nguyên liệu:
- 400g cá diếc.
- 5-6 lát quả chay.
- Hành tăm.
- Nước màu (tự nấu).
Quả chay phơi khô để bảo quản được lâu.
Cách làm:
Bước 1: Sơ chế
- Cá diếc đem mổ, rửa sạch, để ráo.
- Quả chay rửa sạch, cắt lát.
- Hành tăm rửa sạch.
- Gia vị: 200ml nước + 2 thìa hạt nêm + 2 thìa nước mắm + 1 thìa mỳ chính + 1 thìa dầu ăn + 2 thìa nước màu + 1 thìa xì dầu.
Bước 2: Đun gia vị
- Đun sôi hỗn hợp gồm: 200ml nước + 2 thìa hạt nêm + 2 thìa nước mắm + 1 thìa mỳ chính + 1 thìa dầu ăn + 2 thìa nước màu + 1 thìa xì dầu.
Bước 3: Kho cá với quả chay
- Xếp cá vào nồi, rải lên trên 1 nắm hành tăm, vài lát chay, 2-3 quả ớt.
- Đổ hỗn hợp gia vị trên vào nồi cá rồi đun sôi, sau đọ hạ nhỏ lửa, đun liu riu khoảng 4 tiếng thì tắt bếp. Khoảng 2 tiếng sau, tiếp tục cho nồi cá đun lại cho cạn nước là cá nhừ mục cả xương.
Món cá kho quả chay thơm ngon, đậm đà, cá chắc thịt, quyện lẫn chút chua nhẹ dịu ngon của quả chay, xương mềm rục, ăn cực thích.
Chúc các bạn thành công!
